2014-09-04: 5-lecie Pomnika Polskich Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w Parku Ocalałych w Łodzi

czwartek, 4 września 2014

W ramach odbywających się w końcu sierpnia 2014 r. obchodów 70. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto w sobotę 30 sierpnia 2014 r. o godz. 13:00 na terenie Pomnika Polaków Ratujących Żydów w latach 1939-1945 – Polskich Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w Parku Ocalałych odbyła się uroczystość 5-lecia Pomnika i odsłonięcia nowych tabliczek Polskich Sprawiedliwych

W uroczystości udział wzięli i przemawiali: Prezydent miasta Łodzi Hanna Zdanowska, Dyrektor Centrum Dialogu im. Marka Edelmana Joanna Podolska, Ocaleli z Litzmannstadt Getto, przedstawiciele organizacji społecznych i politycznych. Pod obeliskiem z Białym Orłem złożono kwiaty i zapalono znicz.

Nowa była m.in. tabliczka łodzianki Zofii Libich, która uratowała, wychowała i wykształciła Hanę Svirski (wówczas Ostern). Hana Svirski na co dzień mieszkająca w Holonie napisała na tę uroczystość małą publikację w języku polskim i angielskim opisującą swoje życie i życie swojej rodziny z uwzględnieniem wkładu Zofii Libich, najpierw przed wojną, następnie wydarzenia w czasie II wojny światowej, oraz po wojnie. Także swoje życie osobiste, szkołę średnią (Liceum im. E. Sczanieckiej), studia ( Politechnika Łódzka)) i wyjazd do Izraela. Publikacja została zatytułowana Zofia Libich. Sprawiedliwa Wśród Narodów Świata. Wspomnienia Hany Svirsky. The Righteous Among The Nations. Memoirs of Hana Svirsky. Tę publikację wydała Widzewska Oficyna Wydawnicza ZORA w Łodzi (ISBN 978-83-88638-65-7) i było ją można uzyskać podczas uroczystości, oraz otrzymać autograf autorki, która na tę uroczystość przyjechała. Autorka także przemówiła na uroczystości, podkreślając swój związek ze zmarłą w 1950 r. Zofią Libich która ją ratowała w czasie wojny, uratowała przed Holocaustem, wychowała i wykształciła. I taka jest treść tabliczki.

Pomnik poświęcony Polakom Ratującym Żydów w latach 1939-1945 - Pomnik Polaków Sprawiedliwych wśród Narodów Świata został odsłonięty 29 sierpnia 2009 roku, w 65. rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto na uroczystości z udziałem Prezydenta RP. Pomnik ma postać sześcioramiennej gwiazdy Dawida (symbol narodu żydowskiego), którą tworzą betonowe ściany z nazwiskami Polaków - Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, którzy zostali odznaczeni medalem przyznawanym od 1963 roku przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie. Kształt gwiazdy w przestrzeni wzmocniony jest żywopłotami grabowymi tworzącymi obrys jakby zwierciadlany betonowych ścian.

Przed pomnik nad lustrem wodnym niewielkiego zbiornika utworzonego na rzece Łódce - wysunięty jest inny, nietypowy element: na wysokim trójkątnym cokole (szóste ramię gwiazdy) obelisk z polskim orłem wykonany z białego trawertynu na szczycie a na ścianach obelisku napisy: „Polakom ratującym Żydów w latach 1939-1945” oraz cytaty z Talmudu i Ewangelii „Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat” i „Miłuj bliźniego swego jak siebie samego” w językach polskim, angielskim i hebrajskim.

Autorem monumentu (podobnie jak pomnika na Stacji Radegast) jest Czesław Bielecki, a jego głównym fundatorem - Ocalały z łódzkiego getta, Josef Buchmann z Frankfurtu. Budowę finansowo wsparły także instytucje z Łodzi (Zakład Energetyczny Łódź-Teren S.A., Siemens Spółka z o.o., Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A., Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A.) oraz Jehuda Widawski z Izraela. Sponsorzy są wymienieni na tablicach z boku Pomnika przy wejściu od strony alei Arnolda Mostowicza po przejściu przez mostek na Łódce.

Po zakończeniu uroczystości uczestnicy, przechodząc obok Pomnika „Żegoty” (ufundowanego przez rodzinę przedsiębiorców Skrzydlewskich z Łodzi) udali się do stojącego po wschodniej stronie Parku Ocalałych Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, na uroczystości upamiętniające 10-lecie Parku Ocalałych.

Park Ocalałych to zrealizowana inicjatywa z 2004 r. Haliny Elczewskiej (1919-2013), jednej z Ocalałych z Litzmannstadt Getto, która wówczas, przed obchodami 60. Rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto zaproponowała, aby każdy Ocalały zasadził jedno drzewko na wydzielonym w tym celu fragmencie byłego getta. Każdy, kto przeżył Litzmannstadt Getto powinien posadzić drzewko w szpalerach symbolizujących życie tych, którzy przeżyli Holokaust. Dla projektodawczyni drzewo to symbol życia i pamięci.

- Te drzewka będą śladem naszej obecności tutaj i naszych rodzin. My wszyscy byliśmy głęboko zakorzenieni w Łodzi. Nasze dzieci i wnuki będą tu zawsze przyjeżdżać - mówiła.

Ideę powstania Parku Ocalałych podjął ówczesny prezydent m. Łodzi – Jerzy Kropiwnicki.

30 sierpnia 2004 r. pierwsze drzewka posadziło 363 Ocalałych i przedstawicieli ich rodzin, które przyjechały na uroczystości z całego świata.

Grażyna Ojrzyńska, ówczesny ogrodnik miasta określiła i zaprojektowała formę i miejsce parku w dolinie rzeki Łódki, na Dołach, na skraju dawnego getta, wzdłuż ulicy Wojska Polskiego aż do ogródków działkowych przy ul. Źródłowej i do ul. Oblęgorskiej na zachodzie. W tradycyjnie zaniedbanej części Łodzi, na Bałutach, powstało zielone miejsce, miejsce niezwykłe bo łączące pamięć o bolesnej przeszłości z nadzieją związaną z przetrwaniem i budową nowego życia. Park jest odwiedzany przez łodzian, to miejsce spacerów.

Park ma powierzchnię 8,5 ha. Jego osią kompozycyjną jest usytuowana na linii wschód-zachód 150-metrowa aleja Arnolda Mostowicza, łącząca Pomnik Sprawiedliwych wśród Narodów Świata z Kopcem Pamięci, na szczycie którego znajduje się pomnik-ławeczka Jana Karskiego. W ciągu 10 lat prawie 600 osób i rodzin, które przeżyły koszmar Holocaustu w Łodzi, zostało uhonorowanych swoim miejscem w Parku Ocalałych. Jedynym wyjątkiem osoby która ma drzewko a nie była więziona w Litzmannstadt Getto jest Marek Edelman, patron Centrum Dialogu. Nazwiska osób i rodzin, którym zostały nadane certyfikaty podpisane przez Prezydenta Miasta Łodzi, są wyryte na granitowych tablicach ułożonych w granitowej otoczce w ziemi, równolegle do alei Arnolda Mostowicza.

W Parku Ocalałych posadzone zostały m.in.: brzozy, świerki, lipy, buki, klony, dęby, graby, jesiony, sosny, jawory, modrzewie, a także śliwy i jabłonie, korkowce, surmie i tulipanowce.

Hana Svirsky ma drzewko nr 547, to klon.

Halina Elczewska mówiła: „My, łódzkie żydówki mamy długie i twarde życie”, ale niestety, nie dożyła uroczystości 10-lecia Parku Ocalałych, w którym jej poświęcono młody dąb i przypisano tabliczkę numer 0.

We wschodniej części Parku zbudowano w 2013 r. nowoczesną siedzibę Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Centrum Dialogu im. Marka Edelmana to utworzona przez Radę Miejską Łodzi w 2010 roku instytucja kultury. Jej celem jest popularyzowanie wielonarodowego i wielokulturowego dziedzictwa Łodzi, ze szczególnym uwzględnieniem kultury żydowskiej. Także działania na rzecz upamiętnienia Ocalałych i Sprawiedliwych oraz ich rodzin. A także przeciwdziałanie przejawom rasizmu, ksenofobii i braku szacunku we współczesnym świecie wobec ludzi odmiennych światopoglądów, pochodzenia czy religii.

Centrum Dialogu prowadzi działalność edukacyjną i kulturalną: organizuje wystawy, wykłady, koncerty, spektakle teatralne, projekcje filmowe, wydaje książki.

Od stycznia 2014 roku Centrum funkcjonuje w okazałej i ciekawej architektonicznie siedzibie w Parku Ocalałych, której autorami są: Uri Shetrit i Witold Gilewicz. Budowa została sfinansowana ze środków Urzędu Miasta Łodzi przy wsparciu finansowym biznesmena z Izraela - Mordechaya Zissera.

Szczegółowe informacje o aktualnych wydarzeniach znajdują się na stronie internetowej: www.centrumdialogu.com.

Aleja Arnolda Mostowicza Jest główną osią kompozycyjną Parku Ocalałych, wzdłuż niej umieszczone zostały tabliczki z nazwiskami osób Ocalałych z Litzmannstadt Getto, które mają w parku swoje drzewka. W 2006 roku została nazwana imieniem Arnolda Mostowicza, pisarza i dziennikarza, a także Honorowego Obywatela Łodzi i pierwszego prezydenta Fundacji Monumentum Iudaicum Lodzense. Arnold Mostowicz (1914-2000), łodzianin, z wykształcenia lekarz, zamknięty w getcie łódzkim był tam zatrudniony w szpitalu chorób zakaźnych i w pogotowiu. Został wysłany jednym z ostatnich transportów do Auschwitz, a potem przewożony do innych hitlerowskich obozów. Swoje przeżycia z okresu getta i II wojny światowej opisał w książce Żółta gwiazda i czerwony krzyż.

Kopiec Pamięci i Ławeczka Karskiego Kopiec Pamięci znajduje się na końcu alei Arnolda Mostowicza. Ma 8 m wysokości i średnicę podstawy 40 m. 27 sierpnia 2009 roku na szczycie kopca ustawiono pomnik Jana Karskiego – „Ławeczkę Karskiego” którą wykonał artysta Karol Badyna, a za ławeczką posadzono dąb pamięci. Profesor Jan Karski (właściwe nazwisko Kozielewski) (1914-2000) pochodził z Łodzi. W okresie II wojny światowej był emisariuszem Rządu Polskiego. Kilkakrotnie przewoził na Zachód, do Wielkiej Brytanii i USA informacje o sytuacji ludności żydowskiej na ziemiach polskich pod niemiecką okupacją. W 1942 roku dwukrotnie wchodził do getta warszawskiego i obozu w Izbicy Lubelskiej i o tym, co tam widział, informował najważniejsze osoby ówczesnego świata, w tym prezydenta USA, Franklina D. Roosevelta. Po wojnie cieszył się powszechnym szacunkiem na świecie, uhonorowany najwyższymi odznaczeniami Polski, USA i Izraela.

Pomnik „Żegoty” 25 sierpnia 2009 roku na wprost pomnika Sprawiedliwych, przy mostku nad rzeką Łódką, odsłonięto obelisk poświęcony „Żegocie” - Radzie Pomocy Żydom utworzonej przy Delegacie Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj. Była to polska organizacja podziemna działająca w latach 1942-1945, której zadaniem było ratowanie Żydów. Działaczami „Żegoty” byli m.in.: Władysław Bartoszewski, Zofia Kossak-Szczucka, Irena Sendlerowa. Pieniądze na pomoc Żydom przeznaczano głównie na utrzymanie ratowanych z getta ludzi, ukrywanych w różnych miejscach i zaopatrywanie ich w aryjskie dokumenty. Po wojnie członkowie „Żegoty” zostali odznaczeni przez Instytut Yad Vashem medalami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Projekt pomnika „Żegoty” wykonał Zbigniew Dudek. Pomnik został ufundowany przez rodzinę Skrzydlewskich z Łodzi, właścicieli sieci kwiaciarni i zakładów funeralnych.

Kamień Pamiątkowy W środku parku, w pobliżu budynku Centrum Dialogu, znajduje się Kamień Pamiątkowy z tablicą informującą o inicjatorce i twórcach Parku Ocalałych. Z tego miejsca promieniście w czterech kierunkach rozchodzą się alejki. Obok są stare drzewa - pozostałość po dawnym lesie, m.in. potężny dąb mający ponad 3,5 m obwodu, niemal bez korony. Po lewej stronie posadzony jest młody dąb Haliny Elczewskiej, noszący nr 0.

Fotorelacja

Ocalała Hana Svirsky przy tabliczce Sprawiedliwej Zofii Libich na Pomniku Sprawiedliwych w Parku Ocalałych w Łodzi
Ocalała Hana Svirsky z rodziną i przyjaciółmi wraz z Prezydent Łodzi Hanną Zdanowską przy Pomniku Sprawiedliwych w Parku Ocalałych w Łodzi
Składanie kwiatów pod Pomnikiem Sprawiedliwych w Łodzi w Parku Ocalałych podczas uroczystości 5-lecia Pomnika
Uczestnicy uroczystości 5-lecia Pomnika Sprawiedliwych w Parku Ocalałych w Łodzi
Uczestnicy uroczystości 5-lecia Pomnika Sprawiedliwych w Parku Ocalałych w Łodzi
Pomnik Polskich Sprawiedliwych w Parku Ocalałych w Łodzi z tablicą donacyjną
Pomnik Polskich Sprawiedliwych w Łodzi w Parku Ocalałych nad Łódką
Pomnik Polskich Sprawiedliwych w Łodzi w Parku Ocalałych z daleka z Kopca Pamięci
Tablica donacyjna Pomnika Polskich Sprawiedliwych w Parku Ocalałych w Łodzi
Tabliczka Zofii Libich na Pomniku Sprawiedliwych w Parku Ocalałych w Łodzi