2009-11-11: Paryż: warsztaty „Multimedia Usability Project”

środa, 11 listopada 2009

W dniach 6-9 listopada 2009 odbyły się w Paryżu warsztaty Multimedia Usability Project Fundacji Wikimedia. Celem warsztatów było wspólne zastanowienie się i rozpoczęcie prac nad poprawą obsługi multimediów w projektach Wikimedia, zarówno od strony edytorów jak i od strony czytelników tych projektów, a pośrednio także dokonanie odpowiednich zmian w kolejnej edycji oprogramowania MediaWiki.

O Multimedia Usability Project

Multimedia Usability Project jest częścią Wikipedia Usability Project - projektu finansowanego przez Fundację Forda i Fundację Wikimedia. W jego ramach grupa etatowych programistów i specjalistów od projektowania stron WWW bada a następnie zmienia te funkcje i elementy interfejsu projektów Wikimedia, które sprawiają szczególną trudność początkującym edytorom tych projektów a także ich czytelnikom. Ze względu na to, że obecnie większość plików z multimediami jest przechowywana we wspólnym repozytorium Wikimedia Commons siłą rzeczy to właśnie ten projekt jest głównym celem działań Multimedia Usability Project, ale wprowadzone zmiany mogą również bezpośrednio dotyczyć Wikipedii i innych projektów Wikimedia. W zasięgu celów Multimedia Usability Project są takie sprawy jak uproszczenie formularzy, które wypełnia się przy ładowaniu zdjęć i grafiki, stworzenie specjalnych narzędzi do łatwego, masowego dodawania plików, uproszczenie sposobu dodawania opisów plików, zmiana sposobu prezentacji załadowanych plików, zmiana organizacji zarządzania i porządkowania plików, wprowadzenie efektywniejszych mechanizmów wyszukiwania, kwestie związane z internacjonalizacją Wikimedia Commons, uproszczenie i ergonomizacja systemu pomocy w Wikimedia Commons.

Przebieg warsztatów

Warsztaty zostały zorganizowane i sfinansowane z środków Wikimedia France, zebranych w ramach zbiórki świątecznej 2008/2009, z których połowę to stowarzyszenie miało obowiązek przekazać na potrzeby społeczności międzynarodowej. Obrady toczyły się w trzech salach Hotelu Mercure, w którym uczestnicy byli również zakwaterowani.

Warsztaty miały charakter zamknięty - uczestnicy byli indywidualnie zapraszani przez organizatorów. Większość uczestników stanowili zatrudnieni przy projekcie informatycy i graficy, ale zaproszono też kilkanaście osób, które miały doświadczenie z masowym ładowaniem plików pochodzących od muzeów, archiwów oraz zorganizowanych grup fotografów i grafików. Z Polski została zaproszona dwuosobowa reprezentacja Wikiekspedycji - wyprawy na Podlasie zorganizowanej przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska. Łącznie w warsztatach wzięły udział 32 osoby.

Jakkolwiek już na kilka tygodni przed warsztatami rozpoczęły się dyskusje nad jego programem, ostatecznie zdecydowano aby powstawał on spontanicznie w trakcie samych obrad. Obrady składały się z dwóch lub trzech sesji wspólnych, oraz dwóch-trzech sesji grupowych dziennie, z przerwą na lunch.

Piątek 6 listopada

Obrady rozpoczęły się od nakreślenia przez Guillaume Paumiera - szefa Multimedia Usability Project - celów i struktury tego projektu. Następnie odbyło się przedstawienie uczestników i burza mózgów, której celem było zebranie wszystkich problemów, które uczestnicy chcieli podjąć w trakcie obrad. Problemy te zostały podzielone na grupy robocze, po czym na zasadzie dowolności uczestnicy mogli przyłączać się do wybranej przez siebie grupy. Starano się tak zorganizować grupy, aby miały charakter mieszany - to znaczy aby ich uczestnikami byli zarówno programiści jak i osoby mające doświadczenia organizatorskie, co jednak udało się tylko częściowo. Grupy liczyły średnio po 7-10 uczestników.

W pierwszej kolejności powstały następujące grupy:

Mass Upload - czyli mająca się zajmować rozwiązaniem problemów związanych z masowym ładowaniem plików, zarówno przez indywidualnych użytkowników jak i pojedynczych edytorów
Maintenance & online editing - mająca się zająć kwestiami narzędzi do edycji plików on-line (już po ich załadowaniu) oraz narzędzi do zarządzania, która jak się okazało w trakcie prac - połączyła się z grupą Use and reuse.
Multilingual_Support - zajmująca się kwestiami związanymi z umiędzynarodowieniem interfejsu i systemu pomocy Commons
Upload - czyli zmiany w zakresie formularzy i procedur przesyłania pojedynczych plików
Education_and_Outreach - analiza problemu funkcjonalności Wikimedia Commons i multimedialnej części projektów oczami osób, które rozważają przyłączenie się do projektu, a także kwestie promocji projektów i jakości systemu pomocy w Commons
Interproject relationships - kwestie stosowania plików w Commons w innych projektach Wikimedia oraz masowego ładowania plików z innych projektów do Commons - grupa ta spontanicznie przyłączyła się w czasie obrad częściowo do:
Search - czyli zespołu zajmującego się analizą systemu wyszukiwania plików multimedialnych
oraz do Use and reuse - czyli grupy tworzącej narzędzia dodające nowe funkcjonalności do sposobu prezentacji plików w projektach Wikimedia Commons.

Piszący te słowa uczestniczył w grupie "Education_and_Outreach" prowadzonej przez pracownika Fundacji Frank Schulenburga. W ramach dyskusji ustaliliśmy, że podstawowe problemy z Wikimedia Commons - oprócz złożoności uploadu i słabej wyszukiwarki to słaba widoczność istnienia projektu z poziomu Wikipedii na skutek mechanizmu stron z opisami zdjęć, na których informacja o Commons jest podana w niewyraźny i mało zrozumiały sposób. Ponadto zniechęcający do udziału w projekcie jest brak wciągających dyskusji i wspólnych akcji na wzór tych, które się odbywają w Wikipedii. Ponadto zniechęca fakt, że pierwszy kontakt z administracją tego projektu ma prawie zawsze negatywny charakter - zwykle pierwszym komunikatem, które otrzymuje początkujący użytkownik jest bowiem ostrzeżenie o naruszeniu praw autorskich i wiążąca się z tym groźbą skasowania pliku. W drugiej części spotkania omówiono kształt i zawartość materiałów edukacyjnych skierowanych do różnych grup potencjalnych edytorów Commons.

Równolegle śledziłem też prace zespołu "Upload" dzięki zaproszeniu przez ten zespół do google wave'a utworzonego przez jego członków. Ten wave stał się następnie ogólnym forum do dyskusji dla wszystkich uczestników warsztatu, aż do zakończenia obrad. Wnioski zespołu upload były w dużym stopniu zgodne z naszymi - stwierdzono nadmierną złożoność formularzy do ładowania plików, niepotrzebne zmuszanie użytkowników do powtarzania informacji, które można pobrać automatycznie z nagłówka pliku (EXIF), wprawianie użytkowników w konfuzję przy wyborze licencji dla ładowanych plików i karanie ich agresywnymi wpisami do dyskusji za każdy, nawet bezwiednie popełniony błąd.

W piątek odbyła się też sesja z prezentacjami różnego rodzaju narzędzi do obsługi multimediów w projektach Wikimedia, tzw. sesja "Demos" M.in. były zaprezentowane dwa nowe narzędzia do wyszukiwania plików i sprawdzania w jakich projektach są wykorzystywane, narzędzia do obróbki multimediów on-line, narzędzia do masowej rekategoryzacji i masowego uploadu i wiele innych.

Wieczorem odbyło się Cocktail Party w hotelu, w którym uczestniczyło też sporo miejscowych edytorów projektów Wikimedia. Ok. 22 rozpoczęło się nieformalne spotkanie Wikimedian z Paryża i okolic, a nie mówiący po francusku uczestnicy warsztatów ponownie zostali puszczeni samopas w miasto lub prowadzili kuluarowe rozmowy w holu hotelowym.

Sobota 7 listopada

Sobota zaczęła się od podsumowania poprzedniego dnia, ustalenia tematów, które należy dalej ciągnąć i ważnych tematów, których nie podjęto poprzedniego dnia. W sumie, po kolejnej burzy mózgów powstały następujące zespoły:

GLAM Lifecycle - w ramach którego wymieniono się doświadczeniami chapterów Fundacji w kontaktach z organizacjami kultury i archiwami, mającymi na celu pozyskiwanie multimediów dla projektów Wikimedia.
Odpryskiem tego spotkania było powstanie podgrupy Staging Area, która przeanalizowała możliwość utworzenia miejsca poza Wikimedia Commons, w którym można by składować surowe meta-dane i materiały multimedialne pochodzące od instytucji a następnie na spokojnie przygotowywać pliki i dołączone do nich informacje przed masową wysyłką do właściwego Commons.
Metrics - służący do przejrzenia dostępnych narzędzi statystycznych i zastanowienia się jak je zintegrować oraz jakie są jeszcze potrzebne.
User Experience - kontynuacja grupy Education_and_Outreach z poprzedniego dnia, w ramach której wspólnie stworzono projekty wyglądu nowej strony głównej Commons oraz typowej strony wyświetlającej zdjęcie i informacje o nim, po jego kliknięciu w hasłach w projektach Wikimedia.
Integration - niezbyt liczna grupa osób zajęła się opracowaniem wsparcia do bezpośredniego użycia multimediów z Commons dla zewnętrznych projektów opartych nie tylko na MediaWiki, ale też na innych popularnych platformach CMS: Joomli, WordPressa itp. Zastanawiano się też nad stworzeniem narzędzia, które po kliknięciu w klawisz "share it", na wzór np: google maps będzie generował kod html wyświetlający zdjęcie wraz z opisem licencyjnym, który każdy będzie mógł sobie łatwo wkleić do dowolnej strony WWW. Omawiano też kwestię narzędzi umożliwiających śledzenie gdzie i jak w zewnętrznych projektach są wykorzystywane materiały z Commons.
Metadata - grupa ta zajęła się opracowywaniem narzędzi do z jednej strony - mniej uciążliwego dla ładujących metod dodawania opisów multimediów, a z drugiej strony narzędzi do automatycznej i pół-automatycznej obsługi tych opisów przez administratorów Commons. M.in. przygotowano skrypt, który będzie pobierał dane z nagłówków "EXIF" i automatycznie wypełniał nim odpowiednie pola w opisie zdjęć, po to aby zmniejszyć liczbę pól, które ręcznie musi wypełniać edytor.

Piszący te słowa najpierw uczestniczył w spotkaniu User Experience, w którym wspólnie z Frankiem Schulenbergiem, Erickiem Mullerem i Hayem Kranenem opracował nowy wygląd strony głównej Commons i podstawowej strony z opisem zdjęć. Przyjęło to formę "mazanki na papierze", którą na koniec sfotografowałem [1] i [2].

Następnie uczestniczyłem w spotkaniu grupy Staging Area, gdzie opisałem nasze doświadczenia z Wikiekspedycji i konieczność posiadania narzędzia off-line do gromadzenia metadanych w terenie, w którym nie ma dostępu do internetu, które następnie dałoby się masowo ładować razem ze zdjęciami do Staging Area lub od razu do Commons. Obecni stwierdzili, że do tego wystarczyłaby dowolna aplikacja do zarządzania zdjęciami (w rodzaju chociażby Picassy), dla której należałoby tylko napisać niewielki skrypt ładujący automatycznie zdjęcia i dane do Staging Area, gdzie następnie już w trybie wiki przygotowywało by się je do wysyłki na Commons. Tego rodzaju skrypt i tak prawdopodobnie zostanie napisany dla współpracy z archiwami i muzeami, które często mają swoje metadane i zdjęcia uporządkowane za pomocą różnych aplikacji do zarządzania zdjęciami.

Na koniec wylądowałem w dość licznej grupie GLAM Lifecycle, w której opisałem nasze doświadczenia z muzeami i wymianą korespondencji z Ministerstwem Kultury i w której następnie luźno dyskutowano nad kwestiami prawno-organizacyjnymi współpracy z instytucjami.

W sobotę miało mieć miejsce nieformalne spotkanie z lokalnymi edytorami projektów Wikimedia. W praktyce sprowadziło się to do tego, że uczestnicy warsztatów i paru zaprzyjaźnionych lokalnych wikipedian, łącznie z jednym polsko-francuskim Wikipedystą (Patermem) wsiedli w metro i ruszyli na poszukiwanie jakiegoś lokalu, który byłby zdolny przyjąć 30-kilku osobową grupę. Okazało się to raczej niewykonalne - ostatecznie najliczniejsza chyba grupa ok 15 osób wylądowała w marokańskiej restauracji, która jak się okazało służyła wyjątkowo powolnym, acz dość sympatycznym serwisem.

Niedziela 8 listopada

Niedziela była dniem "dogrywkowym". Przed lunchem potworzyły się zupełnie już nieformalne grupki osób, które pracowały nad konkretnymi rozwiązaniami lub szlifowały dokumentację wyników prac z dwóch poprzednich dni. Pierwszym namacalnym efektem pracy było uruchomienie już w trakcie spotkania nowej funkcji w Wikimedia Commons polegającej na wyświetlaniu w opisie zdjęcia listy wszystkich jego użyć we wszystkich projektach Wikimedia, co wcześniej było możliwe za pomocą osobnego narzędzia działającego na serwerze Wikimedia Tools. Na godzinę przed lunchem rozpoczęła się ostatnia sesja plenarna, która polegała na wspólnym sporządzeniu ostatecznego podsumowania prac (patrz: [3]) a następnie każdy z uczestników mógł wygłosić swój własny komentarz punktujący te wyniki prac, które wydały mu się najważniejsze.

Po lunchu - ze względu na godzinę odlotu z Paryża musieliśmy opuścić spotkanie. Po lunchu i nawet jeszcze w poniedziałek ci uczestnicy, którzy jeszcze pozostali na miejscu pracowali nadal nad wcześniej ustalonymi rozwiązaniami.

Podsumowanie

Jakkolwiek spotkanie nie przyniosło od razu zbyt wielu konkretów, w jego ramach udało się zdiagnozować główne bolączki obsługi multimediów w projektach Wikimedia i słabości Wikimedia Commons oraz uzgodnić kierunki w jakich będą podążały dalsze prace Multimedia Usability Project.

Do kierunków tych zaliczono:

Zmianę i uproszczenie mechanizmu ładowania pojedynczych plików do Commons i innych projektów Wikimedia, z utworzeniem narzędzi maksymalnie ułatwiających użytkownikom ten proces; planowane jest też odejście od obecnego systemu składowania i potwierdzania zgód na użycie poprzez OTRS na jakiś dedykowany system półautomatyczny - np: poprzez weryfikację tożsamości wydających zgodę za pomocą automatycznych E-maili i składowania tych zgód bezpośrednio przy opisach zdjęć.
Zmianę wyglądu strony głównej Commons - aby była łatwo odróżnialna od pozostałych projektów Wikimedia i od początku wskazująca na to, że jest to repozytorium plików a także zamianę wyglądu stron z opisami plików - w powiązaniu ze zmianami w ogólnej obróbce i strukturze samych opisów idących w kierunku z jednej strony łatwiejszego tworzenia narzędzi wyszukiwawczych a z drugiej łatwiejszą, automatyczną obróbkę tych danych.
Pogłębienie wielojęzyczności interfejsu Wikimedia Commons - wprowadzenie systemu automatycznego rozpoznawania kraju pochodzenia po nr. IP, pełne przetłumaczenie wszystkich komunikatów i stron pomocy - a być może nawet wprowadzenie elementów automatycznego tłumaczenia (np: w przypadku dyskusji)
Stworzenie lepszych narzędzi statystycznych dla multimediów składowanych w projektach Wikimedia.
Utworzenie Staging Area - osobnego projektu, który nie będzie publicznie widoczny i który będzie narzędziem do składowania i spokojnego przygotowywania do wysyłki na Commons dużych ilości plików i ich opisów; Staging Area ma być powiązany z dedykowanymi dla niego narzędziami umożliwiającymi łatwe masowe ładowanie danych dostarczanych przez instytucje w rodzaju archiwów i muzeów oraz zorganizowanych grup edytorów w rodzaju Wikiekspedycji. Staging Area ma stać się podstawowym narzędziem ułatwiającym współpracę z muzeami i archiwami, chroniącymi instytucje chcące udostępniać swoje zasoby przed niepotrzebnymi sporami ze społecznością administratorów Commons i zarazem dająca tym instytucjom możliwość wglądu w sposób prezentowania ich zasobów, zanim te zostaną całkowicie upublicznione.
Utworzenie funkcji i narzędzi do łatwego wykorzystywania plików z Commons w projektach funkcjonujących poza Fundacją Wikimedia; w szczególności włączenie do kodu standardowej dystrybucji MediaWiki bezpośredniej obsługi plików z Commons - zamiast obecnej, kłopotliwej w konfiguracji wtyczki; dostarczenie innym platformom CMS (Inne typy wiki, Joomla, WordPress) wtyczek umożliwiających bezpośrednie korzystanie z Commons i stworzenie mechanizmu generowania kodu html do umieszczenia zdjęć i multimediów z Commons z prawidłowym opisem licencyjnym.
Przygotowanie solidnych materiałów edukacyjnych o Commons - z podziałem na materiały dla indywidualnych kontrybutorów i potencjalnych kontrybutorów instytucjonalnych.

Zobacz też

Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem:
2009-11-11: Paryż: warsztaty „Multimedia Usability Project”

Materiał do tego artykułu przygotował reporter Wikinews
Polimerek.