2023-02-10: Kiedy dokona się przełom? – o związkach cyfryzacji i jawności

piątek, 10 lutego 2023

15 lutego 2023 roku odbędzie się dyskusja online dotycząca związków prawa do informacji i cyfryzacji na profilach fejsbukowym i YouTube stowarzyszenia Sieć Obywatelska Watchdog Polska.

Spotkanie będzie tłumaczone na Polski Język Migowy. Spotkanie organizowane jest dzięki wsparciu National Endowment for Democracy.

Pierwsze podejście do tematu cyfryzacji w kontekście jawności, zatytułowane "Jak cyfryzacja sprzyja jawności?" przeprowadzone zostało w 2021 roku, w dwudziestą rocznicę uchwalenia ustawy o dostępie do informacji publicznej. Chcieliśmy zobaczyć, na ile jej przepisy pasują do obecnych czasów. Tym razem organizatorzy zastanawiają się co można zrobić, by cyfryzacja sprzyjała jawności i ile czasu przyjdzie na te zmiany czekać.

Przyczynek do spotkania

Powodem spotkania są przygotowania Sieci Obywatelskiej do złożenia propozycji nowej ustawy o dostępie do informacji. Inspiracją w tym zakresie jest obywatelska propozycja ustawy o przejrzystości przygotowana przez niemieckie organizacje społeczne. Członkowie Sieci Obywatelskiej przetłumaczyli jej treść dzięki wsparciu programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy i pisali o niej w tekście – Niemieckie organizacje przygotowały obywatelską ustawę o przejrzystości życia publicznego. W tej propozycji kwestia cyfryzacji zajmuje bardzo ważne miejsce. Jest mowa o otwartych danych i portalu na rzecz przejrzystości.

Takie rozwiązania istnieją także w Polsce, w ustawie o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego, wspomina się o nich także w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Problem w tym, że mnóstwo informacji nie jest publikowanych, bo nie są dostępne. Jednocześnie coraz trudniej jest uzyskać informacje na wniosek, a najczęściej zgłaszanym w poradnictwie Stowarzyszenia problemem jest przetworzenie informacji. Podmioty zobowiązane twierdzą, że nie mogą udostępnić informacji, gdyż wymaga to od nich nadmiernej pracy. W 2022 roku około 11% spraw zgłaszanych do poradni prawnej dotyczyło właśnie tego problemu. To jedyne dane, które możemy podać, ponieważ państwo nie prowadzi żadnych statystyk dotyczących dostępu do informacji. Nie mamy też pewności, jak często naprawdę chodzi o informację przetworzoną. Instytucje publiczne często używają tego argumentu, gdy wnioskodawca prosi o proste dane, a to wygodny pretekst do utrudniania dostępu do informacji.

Dlatego zainteresowanie Sieci Obywatelskiej wzbudziły propozycje zawarte w niemieckim projekcie. Pojawia się tam kwestia obowiązków po stronie administracji, do takiego organizowania dokumentacji, by można ją było udostępnić bez nadmiernego nakładu pracy. Ten nakład pracy powstaje właśnie przy przetworzeniu.

Niemiecka propozycja, w §3 ust. 3 zakłada, że:

Wspomniane prawo powinno być spełnione niezwłocznie i w najszerszym możliwym zakresie. Prawo to istnieje również wtedy, gdy wymagane informacje muszą być najpierw zebrane. Jeżeli istnieją podstawy do odmowy na mocy niniejszej ustawy, informacje, których nie dotyczy wniosek, należy udostępnić w takim zakresie, aby można było oddzielić informacje, których dotyczy.

A następnie, w §4 mowa o tym, jak urzędy powinny się przygotować do tego, by łatwo zebrać informacje:

(1) Organy zobowiązane do udzielenia informacji podejmują odpowiednie środki ostrożności organizacyjnej, w szczególności w ramach zarządzania aktami, aby móc bezzwłocznie wywiązać się z obowiązku udzielenia informacji. Wydają one własne przepisy dotyczące organizacji akt, które zapewniają prowadzenie akt zgodnie z zasadami prawdziwości, jasności i kompletności.

(2) Informacje są rejestrowane, przechowywane i przygotowywane w formie cyfrowej, tak aby znalezienie żądanych informacji i wypełnienie obowiązku udzielenia informacji było możliwe bez nieproporcjonalnego wysiłku oraz bez zwłoki.

Zdaniem Sieci Obywatelskiej spełnienie takich postulatów jest możliwe w związku z cyfryzującym się światem.

Temat spotkania

Dlatego Sieć Obywatelska zaproponowała ekspercką rozmowę o tym, czym właściwie jest cyfryzacja w instytucjach publicznych, czemu służy, na jakie napotyka problemy, jakie istnieją w Polsce narzędzia cyfryzowania urzędów i co jeszcze trzeba zrobić. Chcą dowiedzieć się na co można liczyć i kiedy oraz by osoby dyskutujące o jawności miały taką samą wiedzę.

Uczestnicy

Do rozmowy zaproszono:

Wojciecha Łachowskiego – Eksperta oraz kierownika projektów badawczo-wdrożeniowych w Instytucie Rozwoju Miast i Regionów. Autora badań i publikacji poświęconych wykorzystaniu danych w miastach. Doradcę miast w zakresie usprawnienia procesów zarządzania danymi oraz ich analizy.

Agatę Miazgę – pasjonatkę otwartych danych i polityk publicznych opartych na danych, strateżkę, ekspertkę ds. cyfryzacji. W 2020 r. sprawowała funkcję Head of Digital Transformation w Fundacji Techsoup, w której zajmowała się m.in. przygotowaniem strategii transformacji cyfrowej ngo w Europie i nadzorowała projekty otwierania danych w Ukrainie.

W latach 2016-2020 dyrektorowała w Ministerstwie Cyfryzacji, gdzie odpowiadała za otwieranie danych w administracji centralnej (i rozwój kompetencji cyfrowych) na tyle skutecznie, że Polska awansowała w rankingu Open Data Maturity in Europe z miejsca 23 na 6. Pełniła także funkcję Pełnomocnika Ministra Cyfryzacji ds. otwartości danych, zbudowała i rozwinęła międzyresortową sieć Pełnomocników ds. otwartości danych.

Wcześniej działała w Stowarzyszeniu Klon/Jawor i rozwijała portal mojapolis.pl, służący otwieraniu, wizualizacji i dziennikarstwu danych. Laureatka Nagrody im. Marka Cara za wybitne osiągnięcia w tworzeniu warunków dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

Magdalenę Sawicką – Dyrektor Oddziału NASK w Białymstoku, nadzorującą wdrażanie jednolitych systemów klasy EZD – EZD RP oraz EZD PUW – w administracji publicznej RP. W latach 2000–2010 pracowała w Wojewódzkim Ośrodku Informatyki – Terenowego Banku Danych w Białymstoku. Następnie kierowała Biurem Informatyki i Rozwoju Systemów Teleinformatycznych Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego. W roku 2010 sprawowała funkcję pełnomocnika Wojewody Podlaskiego ds. pilotażowego wdrożenia elektronicznego zarządzania dokumentami i uczestniczyła w pracach zespołu MSWiA ds. opracowywania „elektronicznej” instrukcji kancelaryjnej.

Sylwestra Szczepaniaka – radcę prawnego, eksperta w obszarze paperless e-administracji. Wieloletniego byłego pracownika Ministerstwa Cyfryzacji, gdzie uczestniczył lub koordynował ok 30. dużych projektów legislacyjnych m.in. Login.pl , mDokumenty, projekty związane informatyzacją i ochroną danych osobowych oraz identyfikacją elektroniczną. Koordynatora prac legislacyjnych w obszarze doręczeń elektronicznych. Koordynator ds. społeczeństwa informacyjnego i smart city Biuro Unii Metropolii Polskich.

Źródła

Artykuł wykorzystuje materiał pochodzący z tekstu „Kiedy dokona się przełom? – o związkach cyfryzacji i jawności”, którego autorem jest Katarzyna Batko-Tołuć, opublikowanego w serwisie siecobywatelska.pl na licencji CC BY 4.0 (więcej informacji).