2006-09-25: Mija pięć lat od uruchomienia polskojęzycznej Wikipedii

poniedziałek, 25 września 2006

26 września mija pięć lat od uruchomienia polskojęzycznej Wikipedii. W tym celu przez redaktorów Wikinews i Wikipedii przygotowany został reportaż opisujący obecnie najobszerniejszą encyklopedię w Polsce.

18:28, 26 wrz 2001: Wariat, który zabrał się za polską edycję wikipedii

Powyższy cytat nie pochodzi z powieści Arthura C. Clarke’a Odyseja kosmiczna 2001, lecz są to słowa znajdujące się na stronie użytkownika polskojęzycznej Wikipedii, Pawła Jochyma. Data to chwila, w której zostały one zapisane. Jest to zarazem moment startu tej internetowej encyklopedii. Następnego dnia po tym wydarzeniu dołączył do projektu Krzysztof Jasiutowicz. Obaj wariaci określani są dziś przez społeczność wikipedystów jako „ojcowie-założyciele”. Przez następne pięć lat do redagowania Wikipedii przyłączały się tysiące kolejnych użytkowników. Wraz z popularnością projektu rosła liczba problemów, jakie trzeba było rozwiązywać, zarówno natury technicznej, merytorycznej jak i społecznej.

Jeżeli często korzystasz z popularnych wyszukiwarek jak Google, wpisz „wiedza” i wciśnij enter, a na pewno jeden z pierwszych dziesięciu linków kierować będzie cię do Wikipedii. Być może zrobi ona na tobie pozytywne wrażenie i sam po jakimś czasie weźmiesz udział w tworzeniu encyklopedii, lecz możliwe jest też, że zniechęcisz się poziomem artykułów. O tym, jakie problemy stoją przed Wikipedią, wiedzą chyba najlepiej sami wikipedyści, którzy codziennie przeglądają zmiany wprowadzane przez stałych lub przypadkowych redaktorów, prowadzą dyskusje na temat jakości, standardów i działań poszczególnych osób w projekcie.

Po pięciu latach ta internetowa encyklopedia, opierająca się na ruchu wolnego oprogramowania, zapoczątkowanym przez Richarda Stallmana, stała się także wielką międzynarodową społecznością. Im większa staje się ta społeczność, tym większe problemy, jakie musi pokonywać. Dla osób z zewnątrz, czy nowicjuszy, próbujących dołączać do projektu, praca w Wikipedii może początkowo wydawać się bardzo skomplikowana, dlatego poniższy tekst stara się przedstawić Wikipedię „od kuchni”.

Skąd się biorą wikipedyści?

Nieprzypadkowo artykuł rozpoczyna się od przywoływania wyszukiwarek. Na specjalnej tzw. metastronie Jak trafiłem na Wikipedię, osoby biorące udział w projekcie mogą wpisywać przyczyny znalezienia się w nim. Ponad połowa osób przyznaje, że trafiła do projektu właśnie dzięki Google szukając w sieci czegoś dla nich ważnego. Wiele osób podało prasę jako przyczynę zainteresowania się Wikipedią. Obecnie, często można zauważyć na stronach nowych użytkowników, że zaczęli edytować, ponieważ wcześniej z Wikipedii często korzystali i postanowili się zrewanżować, wnosząc kolejne porcje wiedzy.

Nietrudno też dowiedzieć się w jakim wieku są wikipedyści, gdzie mieszkają, czy jakie mają wykształcenie. Oczywiście dotyczy to tylko grona tych bardziej aktywnych i zarazem na tyle otwartych, by podzielić się informacjami na swój temat. Są to przeważnie mieszkańcy miast, szczególnie tych większych, najczęściej studenci bądź absolwenci studiów. Nie wszyscy jednak, którzy edytują, zostają w projekcie na tyle długo, by się określić. Bardzo dużo osób wprowadza po kilka edycji, po czym zaprzestaje działalności. Sporo edycji wykonują także niezarejestrowani użytkownicy. Niestety mniej więcej co dziesiąta edycja to złośliwy wandalizm albo spam, które aktywni wikipedyści starają się jak najszybciej usunąć.

Chociaż administratorów jest w polskiej Wikipedii prawie setka, to patrolowanie wandalizmów i sprawdzanie naruszeń praw autorskich, nie wspominając o zawartości merytorycznej, pochłania chyba najwięcej czasu. Do tego dochodzą dyskusje z innymi wikipedystami, czy pouczenia i powitania nowych użytkowników, nieznających zbyt dobrze zasad i mechanizmów obowiązujących w projekcie. Niektórzy z wikipedystów, a nawet administratorów przyznają, że ich początki też nie były chlubne, a projekt służył im jako miejsce do dobrej zabawy. I właściwie duża część osób traktuje Wikipedię jako wielką przygodę swego życia, jednakże przy akceptacji wypracowanych przez społeczność zasad.

Dzięki temu, że niemal przez cały czas ktoś obserwuje ostatnio wprowadzone zmiany artykułów, nietrudno też zauważyć nowe osoby. Jeżeli nikt jeszcze z nimi nie rozmawiał, ich strony dyskusji podświetlają się jako czerwone linki, podobnie jak linki do artykułów, które jeszcze nie zostały napisane. Wtedy, o ile osoby te nie niszczą artykułów, do akcji zazwyczaj rusza Komitet powitalny, wstawiając na strony dyskusji nowicjuszy szablon z linkami do przydatnych stron i zachęcający do zarejestrowania się. Dzięki rejestracji użytkownik uzyskuje dodatkowe uprawnienia, np. możliwość utworzenia swojej własnej strony, czy możliwość (po jakimś czasie) starania się o status administratora.

Przyłącz się do projektu

Początkującym redaktorom wcale nie jest łatwo. Jeżeli jesteś całkiem świeżym użytkownikiem Wikipedii, który zamierza dokonać pierwszych edycji, możesz liczyć się ze sceptycznym podejściem. Skąd ten sceptycyzm w otwartym projekcie? Właśnie dlatego, że jest otwarty - przyciąga on także osoby, które chcą wyrazić swoje poglądy na temat świata, albo po prostu wykorzystać go dla uczynienia happeningu, jak np. było w przypadku hasła o Henryku Batucie, rzekomo istniejącej ważnej postaci historycznej. Z tego powodu, wobec nowych osób dominuje zasada zwiększonej ostrożności, w szczególności w przypadku, gdy zajmują się bardzo specjalistycznymi dziedzinami wiedzy i przez to trudniej zweryfikować ich wkład.

Jeżeli więc zdarzy się, że po dokonaniu kilku kilkunastu edycji zostaniesz przez kogoś powitany, zwróć uwagę na linki odnoszące się do zasad Wikipedii. Znajomość zasad oraz zaleceń edycyjnych to praktycznie najważniejsza rzecz, aby użytkownicy mogli ze sobą współdziałać bez wszczynania zbędnych sporów. Staraj się też zbytnio nie irytować, jeżeli ktoś będzie kierował niezbyt miłe uwagi pod twoim adresem. Może być to inny użytkownik, który od niedawna jest w projekcie i jeszcze nie zapoznał się z Wikietykietą. Najlepiej jeszcze przed rozpoczęciem edytowania wiedzieć, że jest to projekt, który respektuje prawa autorskie i jego członkowie usuwają wszelkie plagiaty, jakie znajdą. Nie cała wiedza może być też w nim zawarta. Opis biografii sąsiada, o ile nie jest to znana postać, nie powinien znajdować się przecież w encyklopedii. Każda informacja powinna być też weryfikowalna, tzn. autor tekstu powinien móc wskazać źródła, które mogłyby potwierdzić wprowadzone przez niego treści.

Po jakimś czasie nieunikniona jest sytuacja, w której dwie lub więcej osób wchodzi w spór. Trudno byłoby znaleźć dłużej działającego wikipedystę, który z nikim w żaden spór się nie wdał. Dyskusja oczywiście nie musi prowadzić do konfliktu. Codziennie wikipedyści prowadzą dziesiątki dyskusji i tylko niektóre prowadzą do ostrzejszych sporów. W większości przypadków jednak przychodzi taki moment, w którym w wyniku sporu ktoś deklaruje, że chce opuścić projekt, lub że jest tego bliski. Niektórzy wikipedyści wstawiają na swoje strony użytkowników ilustrację, przedstawiającą ich poziom stresu. Na schemacie tym stres kończy się właśnie odejściem. Taka chwila dla każdego jest momentem przełomowym. Jeżeli decydują się w tym momencie na odejście, często już nie wracają, lecz jeżeli zostają, są też w jakiś sposób uodpornieni i sami starają się łagodzić spory, wiedząc do czego mogą one doprowadzić. Być może ten moment to właśnie jest odkrycie owego często przywoływanego ducha wiki.

Odkryj ducha wiki

Ktoś, kto spodziewa się tutaj rady redakcyjnej, która decyduje o ostatecznym kształcie haseł, może się zawieść. Wikipedia to nie tylko encyklopedia, ale także tworząca ją społeczność, która bynajmniej nie jest jednolita, a wśród jej członków, nawet administratorów i osób będących w niej prawie od samego początku, pojawiają się różne wizje dotyczące jej rozwoju, przyszłości i tego, czym tak naprawdę powinna być. Dla niektórych powinno być to miejsce, w którym gromadzona jest cała, oczywiście udokumentowana w innych wiarygodnych źródłach, wiedza ludzkości, dla innych jest to encyklopedia w bardziej tradycyjnym stylu. W ten sposób dokonał się wśród wikipedystów podział na inkluzjonistów i delecjonistów. Ci drudzy kładą duży nacisk na to, by w projekcie nie było zbyt wiele "zbytecznych" artykułów o zjawiskach mało istotnych, niegodnych encyklopedii. Najżywsze spory dotyczą haseł biograficznych. O ile wszyscy zgadzają się na to, że nie należy w Wikipedii umieszczać biografii własnego sąsiada tylko dlatego, że istnieje, o tyle problem staje się poważniejszy, jeżeli chodzi np. o mniej znanych aktorów, sportowców, czy pracowników naukowych.

Spór między inkluzjonistami i delecjonistami, nawet jeśli tak się nie określają, prowadzi do różnego podejścia wobec samego projektu. Osoby, którym nie podoba się idea umieszczania w niej np. pokemonów, określają ją coraz częściej mianem potocznopedii. Zwolennicy tego typu artykułów twierdzą zaś, że jest to także encyklopedia tematyczna. W Wikipedii istnieje wiele portali tematycznych związanych z węższymi lub szerszymi dziedzinami wiedzy.

Bardzo ważną sprawą na Wikipedii jest przejrzystość i jawność. Wszystkie edycje mogą być odnalezione przy użyciu Ostatnich Zmian, historii hasła lub mechanizmami śledzenia wkładu użytkownika. Podobnie rzecz ma się z wszelkimi działaniami administracyjnymi: wszystkie one są rejestrowane na automatycznie generowanych stronach: Specjalna:Log/delete, Specjalna:Log/protect, Specjalna:Log/block i Specjalna:Log/rights. Dzięki tym mechanizmom wyłapywane są wandalizmy, ataki osobiste czy błędne decyzje administratorów. Wielu użytkowników korzysta każdego dnia z Ostatnich Zmian, strony, na której wyświetlane są na bieżąco wszystkie edycje użytkowników nie posiadających statusu bota.

O ile wszystkie działania są jawne, to dobrym zwyczajem jest także powiadamianie użytkowników o podejmowanych działaniach, które mają wpływ na pracę i funkcjonowanie społeczności. Dotyczy to przede wszystkim zmian na tzw. meta-stronach, dotyczących całego projektu, ale również większych akcji polegających na wprowadzaniu masowo zmian do wielu artykułów na raz. Jeżeli tego typu akcje prowadzone są przy pomocy specjalnych automatów wprowadzających tysiące drobnych zmian w ciągu doby, nie powiadomienie o takiej akcji ogółu użytkowników prowadzić może do negatywnego ich nastawienia wobec inicjatorów tego rodzaju działań.

Kilka słów o uprawnieniach

Od administratorów wymaga się, by działali zarówno zgodnie z zasadami Wikipedii, jak i z Wikietykietą. Społeczność, ze względu na to, że nie ma dostępu do usuwanych treści, musi ufać administratorom, aby współdziałanie było w ogóle możliwe. Dlatego też na administratorów wybierane są osoby godne zaufania. Obecnie warunkiem wstępnym kandydowania na administratora jest liczba minimum 1500 edycji. Po zgłoszeniu się kandydat przechodzi tygodniowy test w postaci mniej lub bardziej trudnych, czasami irytujących pytań od innych użytkowników. Jest to nie tylko test na wiedzę. Przed udzieleniem odpowiedzi kandydat może spokojnie przeszukać Wikipedię, aby znaleźć odpowiednie informacje. Jest to przede wszystkim rodzaj badania jak kandydat zachowuje się w warunkach silnego stresu i radzi sobie z rozwiązywaniem konfliktów. Status administratora jest przyznawany przez głosowanie, w którym mogą uczestniczyć wikipedyści, którzy wykonali minimum 500 edycji.

Po pewnym czasie, administrator może ubiegać się o status biurokraty i CheckUsera. Biurokrata to osoba, która ma możliwość przyznawania uprawnień administratora (zgodnie z decyzją społeczności, po głosowaniu), zmiany nazwy użytkownika (zwykle na wyraźną prośbę zainteresowanego). Biurokratów w zasadzie nie potrzeba zbyt wielu, gdyż realizują oni tylko wolę społeczności. Biurokrata jedynie w sytuacjach spornych podejmuje indywidualnie decyzję. Takie sytuacje sporne, gdy np. trudno jednoznacznie zinterpretować czyjś głos w sprawie, zachodzą bardzo rzadko. Biurokraci nie są zwierzchnikami administratorów.

Kolejne dwa uprawnienia odnoszą się do bardziej poważnych kwestii - checkuser może sprawdzać numer IP zalogowanych użytkowników. Porównywanie numerów oraz czasu edycji z nazwami użytkowników pozwala wykryć masowych wandali edytujących spod różnych pseudonimów oraz osoby głosujące "na dwie ręce". Nie wolno natomiast używać tego mechanizmu do identyfikowania tożsamości użytkowników, którzy pragną pozostać anonimowi.

Steward to funkcja wykraczająca poza zakres Wikipedii. Jest nadawana przez międzynarodową społeczność wszystkich projektów Fundacji Wikimedia, na tzw. Meta wiki. Stewardzi mają uprawnienia biurokraty, checkusera i administratora we wszystkich projektach Wikimedia i mają prawo do nadawania tych wszystkich uprawnień. Nie wolno im jednak ingerować w działania projektów, w które sami są mocno zaangażowani. Ich zadanie polega na pomocy początkującym projektom, które nie wybrały jeszcze żadnego biurokraty i nie wytworzyły własnej, sprawnie działającej społeczności oraz rozstrzyganie sporów w projektach, które "zeszły na złą drogę". Pierwszym stewardem wywodzącym się z polskiej Wikipedii i Wikinews był Datrio. Obecnie trzech Polaków posiada ten status, co stanowi dość wysoki odsetek w stosunku do ogólnej liczby polskich wikipedystów, w porównaniu z innymi Wikipediami.

Społeczność Wikipedii

Na jednej z meta-stron, przeznaczonej dla użytkowników, którzy chcieliby się włączyć do projektu, znajduje się taki zapis: Witamy w Portalu Wikipedii - będącej zarówno encyklopedią, jak i społecznością wiki. O ile jednak większość zaangażowanych w projekt wikipedystów zgodziłaby się ze stwierdzeniem, że Wikipedia rzeczywiście jest jakiegoś typu społecznością, to istnieją także w projekcie osoby, które działają indywidualnie i jakby na uboczu, nie wchodząc w kontakty z innymi. Ważnym dla nich argumentem jest to, że zaangażowali się, by tworzyć encyklopedię, a nie po to, by tworzyć społeczność.

Część tego typu osób to administratorzy, samotni szeryfowie, nie włączający się do żadnych projektów, których zadaniem jest koordynowanie działań nad pewnymi problemami zarówno merytorycznymi jak i administracyjnymi. Część z nich to także zaangażowani użytkownicy, którzy do społeczności należeć nie chcą i tym bardziej odrzucają propozycję zgłoszenia się na administratorów. Bardzo często tego typu osoby wykonują mrówczą pracę, rzadko przez kogoś dostrzeganą. Określeni zostali oni nawet mianem WikiGnomów.

Wikipedia to przedsięwzięcie, które wymaga współpracy między jej twórcami. Aby chłodzić wszelkie konflikty, utworzona została nawet Wikietykieta, odmiana netykiety. Najważniejsze jednak jest to, że aby ze sobą współdziałać, wikipedyści muszą się ze sobą komunikować. Służą do tego strony dyskusji zarówno haseł jak i strony dyskusji użytkowników, ale także lista dyskusyjna, IRC czy specjalnie do tego celu utworzona Kawiarenka pod Wesołym Encyklopedystą. Część wikipedystów używa także komunikatorów, czy koresponduje prywatnie ze sobą. Sposobów komunikowania się jest zresztą cała gama i część użytkowników ma w tym względzie określone preferencje. Swego czasu nawet istniała pewna rywalizacja miedzy zwolennikami synchronicznego IRCa, gdzie nadal istnieje "żartobliwy oczywiście" zapis: "Centrum Sterowania Wikipedią" a zwolennikami listy dyskusyjnej, miejsca w którym kiedyś np. wybierano administratorów projektu.

Część wikipedystów ma także swoje blogi. Poza wymienionymi kanałami informacji istnieje także grupa dyskusyjna alt.wikipedia.pl, która rzadko jest jednak odwiedzana, czy forum dyskusyjne, które co prawda powstało, ale przyciągnęło niewiele osób.

Wikipedyści jednak nie komunikują się tylko poprzez internet. Organizowane są lokalne, czy tez ogólnokrajowe zloty, a raz w roku jest organizowana Wikimania, zlot wikipedystów z całego świata, na których nie tylko osoby poznają się ze sobą, ale towarzyszy temu konferencja prasowa i bogaty repertuar referatów dotyczących kwestii technicznych, społecznych, organizacyjnych, finansowych itp. związanych z Wikipedią.

Jakość Wikipedii (wzrasta)

Ciągły przyrost nowych artykułów powoduje też to, że ktoś musi obserwować ewentualne zmiany w tychże, choćby z tego względu, że artykuł może być "zepsuty" czy zwandalizowany przez nowego, nie znającego jeszcze zasad użytkownika. Każdy wikipedysta może dodać każdy artykuł do listy obserwowanych stron. Niektórzy są w stanie mieć po kilka tysięcy obserwowanych stron. Dodanie artykułu do obserwowanych powoduje, że można zasiadając przed komputerem jednym kliknięciem sprawdzić w ilu obserwowanych artykułach pojawiły się zmiany. Oczywiście w tym względzie nie ma żadnego podziału pracy. Każdy dodaje do obserwowanych te artykuły, które należą do interesującej go kategorii. Niektórzy obserwują wszystkie napisane przez siebie artykuły, inni wszystkie modyfikowane przez siebie strony.

Takie czuwanie nad istniejącymi artykułami jest jakimś sposobem na kontrolę jakości treści istniejących w projekcie. Jednakże w wielu dziedzinach ciągle brakuje specjalistów. I chociaż w gronie wikipedystów ciągle przybywa osób ze stopniem doktora, co można sprawdzić na stronie: Wikipedia:Wikipedyści według wykształcenia, to jednak ciągle wiele artykułów ze specjalistycznych dziedzin jest do sprawdzenia, nie wspominając o tych, których nie ma napisanych.

Jednym z mankamentów Wikipedii jest to, że rozrasta się ona nierówno. O ile w projekcie jest wielu informatyków, to niewiele osób związanych ze sztuką. Pojawiający się eksperci jednakże czasami z trudem dostosowują się do zasad, jak chociażby do zalecenia, by nie pisać o samym sobie, czy też do zasady neutralnego punktu widzenia. Czasami obstawanie przy "własnej" wersji artykułu prowadzi do tego, że staje się on kontrowersyjny, co wzbudza duże emocje i oczywiście potrzebę spojrzenia z boku przez innego eksperta, którego często brakuje. I chociaż takie przypadki zdarzają się rzadko, to jednak część artykułów jest nadal oznaczona specjalnym szablonem "{{POV}}", który informuje, że dana strona nie spełnia neutralnego punktu widzenia.

Nieco mniejszym problemem, chociaż pojawiającym się w szerszej skali są artykuły tworzone przez użytkowników nie zaznajomionych z zaleceniami edycyjnymi, którzy tworząc artykuł nie stosują linków, nie przypisują kategorii czy też nie formatują stron. Takich stron jest cały czas bardzo wiele. Czasami są one zbyt rozległe, by móc je szybko poprawić. Wówczas wstawia się kolejny szablon, informujący tym razem, że jest to strona do dopracowania. Artykułów oznaczonych tego typu szablonami ciągle jest od kilkuset do kilku tysięcy.

Jednym z pomysłów na podnoszenie jakości artykułów w polskojęzycznej Wikipedii jest tłumaczenie haseł, które w obcojęzycznych projektach zostały uznane za bardzo dobre. Grafika przedstawia Wieżę Babel z logiem Wikipedii.

Efektem nierównomiernego rozrastania się Wikipedii jest też to, że są różne standardy tworzenia artykułów. W niektórych biografiach np. historia życia jest pisana na górze strony, a poniżej osiągnięcia, w innych odwrotnie. W przypadku dołączania różnych tabel do artykułów bardzo często pojawia się różnorodna kolorystyka. Między innymi z tego powodu pojawiły się szczegółowe zalecenia edycyjne do konkretnych dziedzin wiedzy oraz infoboxy. W wyniku dyskusji nad artykułami pojawiły się także wikiprojekty, gdzie wikipedyści ustalają standardy do konkretnych artykułów, choć w większości przypadków służą one na razie do koordynacji działań przy portalach tematycznych.

Ostatnio jednak pojawiło się kilka inicjatyw, mających na celu poprawę jakości Wikipedii. Jedną z nich jest pomysł na to, by tłumaczyć artykuły medalowe z obcojęzycznych Wikipedii, drugi równoległy pomysł, to poprawianie ilustracji w artykułach, którym przyznano medal. Równolegle powstał pomysł na to, by wikipedyści przestawiali swoje zbiory biblioteczne, co może być bardzo przydatne w przypadku wątpliwości, z jakimi może spotkać się redagujący, formatujący czy ilustrujący dany artykuł użytkownik, mający mniejszą wiedzę w danym zakresie.

Być może w najbliższej przyszłości Wikipedia zamieni się w projekt, który tworzony będzie równoległe przez mniej czy bardziej specjalizujące się w danych dziedzinach zespoły, np. pracujące w konkretnych Wikiprojektach. Choć przyznać trzeba że sama Wikipedia jest na tyle atrakcyjna, że każdy chce "zakosztować" edytowania różnego typu artykułów. Niemniej jednak potrzebna jest większa koordynacja w projekcie i ciągłe poprawki w meta-stronach, by uniknąć błądzenia w poszukiwaniu informacji. Wszak właśnie ten projekt po to powstał, by odpowiednio porządkować wiedzę, rozsianą w różnych miejscach internetu.

Jak wyglądać będzie świat po 10 latach istnienia Wikipedii?

Twórca projektu Wikipedii Jimbo Wales w jednym z wywiadów, zapytany o to jak będzie wyglądała Wikipedia po 10 latach odpowiedział: Moja ulubiona odpowiedź na to pytanie to powiedzenie, że prawdziwym pytaniem jest: gdzie będzie świat po 10 latach Wikipedii :)

Wikipedia otworzyła nowe wrota w erze Internetu i stała się szablonowym przykładem web 2.0, a wraz z nią także siostrzane projekty Fundacji Wikimedia i inne strony oparte na mechanizmie Wiki. O ile dziś najbardziej popularnym projektem opartym na Wiki jest Wikipedia, o tyle za pięć, dziesięć czy piętnaście lat to może być zupełnie inny projekt. Być może będzie to kiedyś Wikinews, być może darmowe podręczniki. W każdym bądź razie wraz z rozwojem Wikipedii w internecie rozwija się cały wikiświat.

Anglojęzyczna Wikipedia wystartowała 15 stycznia 2001 roku, we wrześniu była już jej polska wersja oraz parę innych wersji językowych. Dziś wersji językowych jest ok. 200, a tych liczących się, mających ponad 50 tysięcy artykułów jest kilkanaście. Dla usprawnienia działania wielu projektów językowych powstała jeszcze w 2001 specjalna wiki - metawiki, gdzie do tej pory m.in. omawia się najbardziej ogólne kwestie związane z projektami Fundacji Wikimedia. A właśnie, sama Fundacja Mediawiki powstała dopiero w 2003 roku (dwa lata później jej polski oddział - Wikimedia Polska), a zaraz za nią kilka siostrzanych projektów Wikipedii: Wikicytaty, Wikibooks i Wikiźródła. Od roku działał jednak już wówczas Wikisłownik. W 2004 roku powstało kilka następnych projektów siostrzanych: Wikispecies, Wikinews, Commons i Wikijunior, początkowo jako część Wikibooks. W tym roku, także na łamach Wikibooks pojawił się nowy projekt Wikiversity.

Wydawać by się mogło, że w ramach fundacji nowych projektów wiki będzie z roku na rok przybywać. Jednak w tym czasie pojawiła się także Wikia, czyli zbiór wielu stron wiki, poruszających różne mniej lub bardziej poważne kwestie, jak np. Uncyclopedia i część proponowanych jako nowe projektów fundacji, zaczęło rozwijać się właśnie tam. Problemem jest jednak to, że projekty Wikii nie są powiązane z Wikipedią, tak jak jej siostrzane projekty, więc prawdopodobnie nowe projekty fundacji Wikimedia będą dalej powstawać. Trudno byłoby powiedzieć jednak, co byłoby tak ważkiego, by społeczność działająca w obecnych projektach poparłaby zdecydowanie jako nowy projekt. Być może po Wikijuniorze i Wikiversity będzie to Wikischool. Możliwe, że w przyszłości na bazie Wikiźródeł i Wikiversity powstanie projekt Wikipublikacji, a może na bazie Wikiversity rozwinie się Wikilaboratory, chociażby miało zajmować się tylko oprogramowaniem na początku. Na bazie Wikisłownika mógłby powstać Wikitranslator, na bazie Commons Wikiatlasy, czy na bazie Wikinews - WikiTV. Możliwe, że kiedyś też na bazie Commons powstawać będą Wikifilmy, chociażby dokumentalne.

A co będzie za 20, 30 lat? Wikipatenty? Wikiprawo? Wikifabryka? Wikikonstytucja? na razie wydaje się, że nawet siostrzane projekty fundacji ze sobą konkurują, nie wspominając o międzyjęzykowej konkurencji, ale też istnienie tak wielu projektów wzajemnie je napędza. Wikipedia istnieje już od 5 lat, co będzie za następne 5 lat dziś trudno przewidzieć. Na pewno będzie wiele nie tylko ilościowych, ale i jakościowych zmian. A co do ilości artykułów, wikipedystów, administratorów dobrze byłoby przyjrzeć się danym statystycznym.

Różnice w liczbie artykułów pomiędzy wikipedią polską, niemiecka, japońską i francuską od marca do sierpnia 2006. Wykres przedstawia względne różnice i ich zmiany w czasie.

Ekspansja Wikipedii w cyberprzestrzeni

Gdyby zerknąć na ogólne statystyki Wikipedii, jak i jej siostrzanych projektów, zauważyć można ciągły wzrost zarówno liczby artykułów, wikipedystów, grafik umieszczanych w projektach, czy też linków wewnętrznych oraz linków do innych Wikipedii, tzw. interwiki.

Wzrost liczby artykułów idzie w parze ze wzrostem liczby wikipedystów, jednak różnie to wygląda w różnych edycjach językowych Wikipedii. W polskojęzycznej edycji np. przypada więcej artykułów na jednego użytkownika, niż w innych projektach, gdy przyjrzymy się tylko tym większym. Wzrost liczby aktywnych użytkowników przekłada się także na wzrost liczby administratorów, choć także różnie to wygląda w różnych projektach. Natomiast w niemieckiej wersji Wikipedii jest najwięcej użytkowników w stosunku do liczby artykułów (oczywiście biorąc tylko największe Wikipedie).

Gdyby spojrzeć na wykresy wzrostu liczby artykułów zauważyć można dwie tendencje:

Co roku mniej więcej liczba artykułów się podwaja, jeżeli weźmiemy pod uwagę tylko większe projekty
W niektórych Wikipediach zauważyć można rozwój skokowy, nagłe przyrosty liczby artykułów w krótkich odcinkach czasu. To zasługa botów, które w ciągu kilkunastu dni są w stanie napisać tysiące, a nawet dziesiątki tysięcy haseł.

Nie wszystkie Wikipedie startowały w tym samym czasie. Powyższy wykres przedstawia liczbę artykułów przypadającą na jednego użytkownika mającego minimum 100 edycji w zależności od liczby miesięcy od momentu rozpoczęcia danego projektu językowego

Nie wszystkie językowe wersje Wikipedii startowały w tym samy czasie, dlatego też różnią się one tak bardzo liczbą artykułów. Ale to nie jedyna przyczyna. Japońska Wikipedia wystartowała stosunkowo późno, natomiast bardzo szybko się rozwijała, stając się w pewnym momencie czwartą pod względem liczby artykułów. Tak naprawdę jednak obecnie spośród dziesiątek działających wersji językowych tylko 11 do tej pory ma więcej niż 100 tysięcy artykułów. Są także projekty, które zatrzymały się na kilku artykułach. Można na ten problem spoglądać z różnych stron. Ciekawe są zestawienia pokazujące ile artykułów przypada na liczbę osób władających danym językiem. W tym przypadku liczba artykułów w anglojęzycznej, czyli największej Wikipedii nie jest aż tak imponująca. Za to dość dobrze rozwijają się Wikipedie, pisane w językach znanych przez kilka czy kilkadziesiąt tysięcy osób. Z projektów pisanych w językach, którymi posługuje się ponad milion osób, najbardziej rozwinięta jest Wikipedia pisana w sztucznym języku esperanto. Na dalszych miejscach są Wikipedie: estońska, szwedzka, norweska, słoweńska, fińska, holenderska, słowacka, duńska, litewska i następny w kolejności jest polski projekt.

Podobnie można mówić o nierównym wkładzie użytkowników w rozwój Wikipedii. W przypadku wersji polskojęzycznej 2/3 edycji zostało wykonanych przez ponad 100 użytkowników, 90% przez ok. 700 osób, zaś 10 tysięcy incydentalnych użytkowników czyli 2/3 wszystkich dokonało nie więcej niż 3% edycji. W przypadku różnych wersji językowych ten rozkład wygląda różnie, ale dość podobnie. Niewielka część społeczności wykonuje bardzo dużą ilość edycji i sporo incydentalnych użytkowników wykonuje po kilka edycji. Różna jest także aktywność wikipedystów posługujących się danym językiem. Projekt polskojęzyczny znajduje się dopiero na 17. miejscu, jeżeli chodzi o liczbę wikipedystów w stosunku do liczby osób posługujących się językiem polskim, jeśli wziąć pod uwagę Wikipedie, w których liczba artykułów do maja 2006 przekroczyła 10 tysięcy.

Wzrost liczby linków wewnętrznych, artykułów i słów w zależności od liczby bardzo aktywnych wikipedystów (mających ponad 100 edycji miesięcznie) w poszczególnych wersjach językowych Wikipedii.

Jak można zauważyć na powyższych wykresach w przypadku polskojęzycznej Wikipedii na jednego bardzo aktywnego użytkownika przypada relatywnie dużo linków wewnętrznych, artykułów i słów, co oznacza dużą "produktywność" polskich wikipedystów. Jeżeli chodzi o liczbę artykułów przypadających na jednego wikipedystę, przodujemy wśród największych Wikipedii. Porównywane tutaj były tylko wersje, w których działa ponad 200 bardzo aktywnych wikipedystów. Wysokie wskaźniki ma też szwedzka Wikipedia, choć w przypadku tego projektu bardzo dużo haseł ma postać zalążkową. Zauważyć też warto, że w przypadku niemieckiej Wikipedii na jednego bardzo aktywnego wikipedystę przypada mniej artykułów, słów i linków, co ma też dobre strony, gdyż pozwala to aktywniejszym wikipedystom lepiej kontrolować treści artykułów.

Rozwój Wikipedii to samonapędzający się proces. Wzrost liczby artykułów i linków wewnętrznych powoduje, że coraz częściej jej strony mają wysokie pozycje w wyszukiwarkach. Ta popularność przekłada się z kolei na ciągłe pojawianie się nowych użytkowników, którzy wprowadzają nowe dane. Obecnie, mimo że tysiące wikipedystów edytują codziennie artykuły w wielu językach, to nadal jest to niewielka społeczność. W przypadku polskojęzycznej wersji jest to kilkuset użytkowników, ale biorąc pod uwagę, że jeszcze przez jakiś czas ta liczba będzie się z roku na rok podwajała, do 2010 roku może być to sporych rozmiarów grupa.

W przypadku projektów siostrzanych, takich jak Wikibooks czy Wikinews na razie to są bardzo niewielkie grupy, liczące kilku czy kilkunastu w miarę stałych współpracowników. Wydaje się jednak, że na horyzoncie rysować zaczyna się coś, co można by określić jako WikiŚwiat, który być może uda się przeciwstawić McŚwiatowi nastawionemu na konsumpcję produktów wytworzonych przez innych anonimowych ludzi. WikiŚwiat nastawiony jest raczej na tworzenie, przetwarzanie i dzielenie się z innymi, co upodabnia go do pierwotnych wspólnot, w których obecna jest kultura darów.

Kultura darów

Wszystko to brzmi bardzo górnolotnie. Parę tysięcy idealistów wymienia się wiedzą ze sobą za pomocy nowoczesnych technologii, które są niedostępne dla mieszkańców Trzeciego Świata. Jeżeli jednak zaczynasz dawać prezenty, nie potrafisz się od tego powstrzymać i szukasz sposobów na to, by podzielić się wiedzą także z tymi, którzy dostępu do drogich technologii nie mają.

W tej chwili rozważane są właśnie sposoby dotarcia z wiedzą do tego typu osób. Jednym wyjściem jest wydrukowanie Wikipedii w wystarczającej ilości egzemplarzy w rodzimych czy urzędowych językach biedniejszych krajów. Inny pomysł to dołączenie do projektu Laptop za 100 dolarów, znanego też pod nazwą One Laptop Per Child. Do każdego laptopu dołączana byłaby cała Wikipedia.

Zobacz też

Piąte urodziny Wikipedii na stronach Stowarzyszenia Wikimedia Polska

Źródła

redaktorzy Wikipedii – Wikipedia:Piąte urodziny polskojęzycznej Wikipedii – Wikipedia, 22 września 2006

Materiał do tego artykułu przygotował reporter Wikinews
Przykuta.