2011-07-12: Wikimedia to społeczność z intelektualną misją - wywiad z wikipedystą-rezydentem z Archiwów Narodowych USA

wtorek, 12 lipca 2011

Wikipedyści-rezydenci to stosunkowo nowa forma współpracy pomiędzy najważniejszymi instytucjami kulturalnymi, jak archiwa, muzea czy biblioteki, a społecznością Wikimediów. Pozwala ona na lepsze wzajemne poznanie się i zrozumienie swojej specyfiki, co jest pierwszym krokiem do owocnego dla obu stron współdziałania. Jak dotąd inicjatywy tego rodzaju najszybciej rozwijają się w USA i Wielkiej Brytanii, powoli pojawiają się także w kontynentalnej Europie, m.in. w Hiszpanii. Aby uzyskać więcej informacji na ten temat, przeprowadziliśmy rozmowę z Dominikiem McDevitt-Parksem, amerykańskim wikipedystą będącym obecnie na stażu w charakterze wikipedysty-rezydenta w Administracji Archiwów Narodowych Stanów Zjednoczonych.

Wywiad został zrealizowany i opracowany przez zespół anglojęzycznego wydania Wikinews, w szczególności przez wikireportera Ragettho, gdzie ukazał się 30 czerwca 2011. Tłumaczenie przygotował Powerek38.

O naszym gościu

Wikipedyści-rezydenci są ochotnikami przydzielonymi do instytucji takich jak muzea czy biblioteki, aby uczynić łatwiejszym wykorzystywanie zasobów tych instytucji przy tworzeniu Wikipedii.

Według danych ośrodka Pew Internet, 42% Amerykanów korzysta z Wikipedii jako źródła wiedzy w Internecie. Tworzona przez społeczność internetowa encyklopedia zawiera już ponad 3,5 mln artykułów po angielsku, ma także ponad 250 innych wersji językowych (w tym wersję polską, zawierającą ponad 800 tysięcy haseł – przyp. tłum.). Mając na uwadze ogromny zasięg Wikipedii, Główny Archiwista Stanów Zjednoczonych (stojący na czele Archiwów Narodowych – przyp. tłum.) ogłosił, iż jest "wielkim fanem Wikipedii" i podkreślił konieczność nawiązania przez Archiwa Narodowe współpracy z tym projektem. W marcu 2011 Archiwa rozpoczęły rekrutację na specjalny staż, podczas którego stażysta miałby pracować jako "koordynator społeczności i wzmocnić związki między Archiwami i społecznością wikipedystów poprzez różnorakie działania".

McDevitt-Parks, który określa siebie mianem "maniaka historii, fanatyka słów, nałogowca wiadomości i okazjonalnego pedanta", jest 24-letnim absolwentem historii na Simmons College w Bostonie. Edytuje Wikipedię od ponad siedmiu lat jako "Dominic", pisząc głównie o historii Ameryki Łacińskiej.

Rozpoczął pracę w Archiwach pod koniec maja i od tego czasu podjął już liczne projekty, m.in. załadował do Wikipedii 200 zdjęć wykonanych przez Ansela Adamsa dla National Parks Service (agendy rządu federalnego USA zarządzającej parkami narodowymi – przyp. tłum.). Fotografie te już od chwili swego powstania były zawsze w domenie publicznej, jednak trudno było zdobyć ich wersje w wysokiej rozdzielczości. Badacze chcący uzyskać dostęp do tych materiałów musieli odwiedzić osobiście archiwum w College Park w stanie Maryland.

McDevitt-Parks pracuje także nad konkursem "Dokument dnia" w angielskiej Wikipedii, mającego zachęcić do tworzenia lub rozbudowy artykułów na temat prac eksponowanych na stronie głównej Archiwów jako "Dokument dnia". Pierwszym i jak dotąd jedynym zwycięzcą konkursu został artykuł Desegregation in the United States Marine Corps (Zniesienie segregacji rasowej w piechocie morskiej USA), do którego włączone zostało przechowywane przez Archiwa zdjęcie pierwszego afroamerykańskiego rekruta przyjętego do piechoty morskiej. Według McDevitta-Parksa, przed rozpoczęciem konkursu "kompletna historia zniesienia segregacji w amerykańskiej piechocie morskiej nie była części ekosystemu wiedzy zgromadzonej w Wikipedii. Kwestia ta nie była zupełnie ignorowana, ale informacje na ten temat były porozrzucane w kilku artykułach na pokrewne tematy. Nie było natomiast artykułu skupiającego się w całości na tym zagadnieniu".

Stanowisko wikipedysty-rezydenta zostało umiejscowione w zespole archiwów ds. mediów społecznościowych, który z kolei należy do Działu Otwartej Administracji w ramach służb informacyjnych Archiwów. Ma to związek z faktem, iż do zadań tej instytucji należy upowszechnianie posiadanych zasobów wśród możliwie jak najszerszej publiczności. Staż trwa od połowy maja do końca sierpnia i obejmuje pracę przez 40 godzin w tygodniu.

Wywiad

Wikinews: Jak bliskie były związki Archiwów Narodowych z Wikipedią przed rozpoczęciem Twojego stażu?

Dominic McDevitt-Parks: Nie było żadnych oficjalnych związków, chociaż stosunek Archiwów Narodowych do Wikipedii od dawna był wspierający. Na przykład na początku tego roku Archiwa zorganizowały w swojej waszyngtońskiej siedzibie specjalne spotkanie poświęcone dziesięcioleciu Wikipedii. Główny Archiwista USA, David Ferriero, ma niezwykle przyjazny stosunek do Wikipedii, podobnie jak wiele osób spośród personelu Archiwów. Ferriero napisał wkrótce po obchodach dziesięciolecia: "Jako szef agencji rządowej, chciałbym aby nasz personel nauczył się więcej na temat istoty i kultury Wikipedii oraz możliwych sposobów udzielenia jej wsparcia". Napisał także list do Fundacji Wikimedia, w którym zaoferował pomoc w organizacji Wikimanii 2012 w Waszyngtonie. Wygląda na to, że nie jest to relacja, która zakończy się tego lata (po zakończeniu stażu).

Wikipedia jest pierwszym i często jedynym miejscem, w którym internauci szukają informacji na temat zagadnień i zasobów, w których specjalizują się takie instytucje. Nie ma więc lepszego sposobu na udostępnienie zasobów, i co równie ważne na uczynienie ich dostrzegalnymi, niż bezpośrednie umieszczenie ich w Wikipedii.

Dlaczego rozwijanie takich relacji między instytucjami w rodzaju Archiwów Narodowych a Wikipedią jest ważne?

Archiwa i inne podobne instytucje służą zachowaniu naszego dziedzictwa kulturowego, ale nie chodzi tu tylko o przechowywanie go, lecz również o zapewnienie nam dostępu i możliwości korzystania z tych materiałów. W XXI wieku ten dostęp to coś więcej niż tylko organizowanie wystaw czy prowadzenie czytelni, to także obecność cyfrowa i aktywne dostarczanie treści do osób potrzebujących informacji, nawet jeśli nie szukają oni konkretnego dokumentu z zasobów danej instytucji. Wikipedia i jej projekty siostrzane pod wieloma względami idealnie nadają się do tej roli. Najbardziej oczywisty aspekt to widoczność. Nie ma na świecie strony internetowej prowadzonej przez instytucję, która byłaby bardziej popularna wśród szerokich rzesz internautów niż Wikipedia, będąca w pierwszej dziesiątce najwyżej notowanych stron internetowych pod względem generowanego ruchu w sieci. Artykuły na jakikolwiek temat niemal zawsze są w wyszukiwarkach wyżej niż strony instytucji, nawet jeśli tematem jest dokument przechowywany właśnie przez tę instytucję. Mówiąc ogólnie, Wikipedia jest pierwszym i często jedynym miejscem, w którym internauci szukają informacji na temat zagadnień i zasobów, w których specjalizują się takie instytucje. Nie ma więc lepszego sposobu na udostępnienie zasobów, i co równie ważne na uczynienie ich dostrzegalnymi, niż bezpośrednie umieszczenie ich w Wikipedii. Zasięg Wikipedii oznacza także, iż prace na rzecz poprawy jej jakości mają większy skutek niż wiele inicjatyw edukacyjnych czy popularyzatorskich.

Ale rola projektów Wikimediów nie kończy się na docieraniu do ludzi. Tu nie chodzi tylko o bazę treści, taką jak YouTube, Flickr, Facebook, Twitter czy blogi. Wikimedia to społeczność z intelektualną misją. Ta społeczność nie tylko ułatwi znalezienie treści, ale doda do nich nową jakość. Napisze artykuły encyklopedyczne związane z zasobami instytucji kulturalnej lub na tematy, dla których te zasoby są cennym źródłem wiedzy lub ilustracją. Wikipedyści organizują, kategoryzują, a czasem nawet cyfrowo restaurują zdjęcia, przepisują i poddają korekcie źródła pisane. Robią to dla osobistej satysfakcji, niemal zawsze bez wiedzy i współpracy stosownych instytucji kulturalnych. Tysiące wikipedystów jest już zaangażowanych w swoje małe, osobiste projekciki, dla których materiały lub doświadczenie instytucji będą pomocne. Obie strony są zainteresowane dodaniem do swojej pracy wartości poprzez wzajemne partnerstwo.

No i wreszcie, Wikimedia są wyjątkowe wśród głównych stron internetowych zajmujących się treściami kultury, ponieważ podzielają zaangażowanie instytucji kulturalnych na rzecz otwartego dostępu i edukacji publicznej. Wikipedia jest projektem non-profit i jej jedynym celem jest tworzenie bezpłatnej, dostępnej publicznie wiedzy. Wszystkie treści tworzone specjalnie dla Wikimediów są publikowane na wolnych licencjach, dzięki czemu mogą być szeroko rozpowszechniane bez pozwoleń i opłat. W gruncie rzeczy to zaangażowanie na rzecz wolności informacji jest tak silne, iż często Wikimedia nie mogą zaakceptować prac nawet części instytucji kulturalnych, które w jakiś sposób ograniczają użycie tych zasobów (np. wykluczając tworzenie dzieł pochodnych lub użytek komercyjny). Uczynienie instytucji naprawdę wolnymi i kompatybilnymi z Wikipedią jest zresztą jednym z zadań wikipedystów-rezydentów. Wikipedia jest nie tylko witryną do prezentowania naszego dziedzictwa kulturowego, jest też aktywnym sojusznikiem wszystkich instytucji, które chcą to robić.

Jakie aspekty goszczenia u siebie wikipedysty-rezydenta są najbardziej wartościowe dla Archiwów Narodowych? Jaka Twoim zdaniem jest największa korzyść, którą instytucja kulturalna może odnieść z angażowania się w działalność społeczności Wikipedii?

W przypadku Archiwów Narodowych sprawdza się wszystko to, o czym już powiedziałem. Chodzi tu o lepsze dotarcie do społeczeństwa, ale także o ułatwienie dostępu do zasobów i ich wykorzystywania. Archiwa chcą znaleźć użytkowników tam, gdzie oni przebywają, a nie tylko czekać aż sami przyjdą. A ludzie są właśnie na stronach Wikipedii. Według Davida Ferriero, Archiwa Narodowe chcą zademonstrować poprzez współpracę z Wikipedią swoje "przywiązanie do zasad otwartej administracji państwowej, takich jak przejrzystość, współuczestniczenie i współpraca". Partnerstwo z Wikimediami jest obiecujące, ponieważ może być rozwinięciem misji każdej instytucji na wiele sposobów równocześnie.

Powiedziałeś już, w wywiadzie dla The Washington Post, że wikipedystów-rezydentów zatrudniły już także inne instytucje, takie jak British Museum, Museu Picasso czy Archiwum Sztuki Amerykańskiej. Czy wiesz już o kolejnych instytucjach, które w bliskiej przyszłości mogą nawiązać podobne związki z Wikipedią?

Pełna lista miejsc pracy wikipedystów-rezydentów znajduje się tutaj. Mamy już kilka takich przypadków, ale wciąż mniej niż dziesięć, a każda z tych sytuacji to zupełnie inna historia. Nie jestem w stanie wypowiedzieć się na temat prac nad przyszłymi inicjatywami współpracy, ponieważ nie jestem wtajemniczony w te negocjacje. Mogę jednak powiedzieć bardziej ogólnie, że tego rodzaju związki będą coraz częstsze. Wikipedyści i lokalne organizacje partnerskie Fundacji Wikimedia z całego świata kontaktują się z różnymi instytucjami, które są zainteresowane wspólną pracą z nami. Osobiście spotkałem wielu spośród tych ludzi podczas imprezy GLAMcamp w Nowym Jorku, w której wzięły udział dziesiątki podekscytowanych przedstawicieli instytucji kulturalnych zainteresowanych perspektywą nawiązania relacji z Wikipedią. Spotkałem też nie mniejszą rzeszę niewiarygodnie zmotywowanych wikipedystów, którzy są zaangażowani w docieranie do tych instytucji.

Czy widzisz jeszcze jakieś inne możliwości, poza Wikimediami, z których Archiwa Narodowy powinny skorzystać?

Zadanie katalogowania, opisywania, digitalizowania i transkrypcji całego zasobu archiwalnego Archiwów Narodowych jest nie do zrealizowania przy użyciu samych tradycyjnych metod i przy tradycyjnych ograniczeniach budżetowych. Instytucje kulturalne muszą zaangażować zainteresowanych obywateli jako aktywnych partnerów w zachowywaniu dziedzictwa kulturowego, a nie ograniczać ich rolę do konsumentów. Praca z Wikimediami stanowi istotny aspekt tego nowego sposobu myślenia, ale jest wiele zaprzyjaźnionych projektów nadających się na dobrych partnerów. Mam tu na myśli projekty społecznościowego skanowania i transkrypcji, w co Archiwa już się angażują, a także inne wyspecjalizowane grupy zajmujące się cyfrową historią czy konkretnymi obszarami tematycznymi.

Na ile Twoje doświadczenia - zarówno z Wikipedii, jak i te wyniesione z uczelni - przygotowały Cię do tej pracy?

Jako wikipedysta od wielu lat jestem zaangażowany w różne aspekty projektu. Zacząłem edytować w roku 2004, a od 2005 jestem administratorem. Po drodze byłem też już arbitrem, checkuserem, zajmowałem się też oversightem i OTRS, co cało mi użyteczną perspektywę na wewnętrzne funkcjonowanie projektu i (chociaż to nie jest dobre słowo, ale nie mam lepszego) sposób zarządzania nim. Docierałem także do realnych ludzi jako ambasador Wikipedii na kampusie uczelnianym w Bostonie. Jestem wikimedianinem przekraczającym granice projektów, ponieważ od lat jestem także bardzo zaangażowany w Wikisłownik, gdzie również jestem administratorem. Pisałem teksty od słownikowych definicji współczesnych kolokwializmów aż po artykuły o chilijskich rewolucjonistach. Co najważniejsze, mam nadzieję, że moja znajomość kultury i praktycznego funkcjonowania społeczności wikipedystów pomoże rozwinąć tę współpracę z Archiwami Narodowymi.

Przepracowałeś w Archiwach Narodowych już kilka tygodni, czy przez ten czas Twoje spojrzenie na tę instytucje lub na Wikipedię uległo jakimś zmianom?

Tak naprawdę nie wiedziałem, czego się tutaj spodziewać. Wszyscy pracownicy przyjęli mnie bardzo ciepło i z gotowością do współpracy, co było dla mnie wielką ulgą. Prawdziwym zadaniem było określenie czym mogę się zająć i jak najlepiej mogę wykorzystać ten czas. Większość zasobów Archiwów Narodowych nie jest zdygitalizowana, a całkiem możliwe, że nawet nie jest do końca skatalogowana na poziomie pojedynczych dokumentów. W tej grupie z pewnością znajdują się też materiały, które wikipedyści chcieliby wykorzystać w swoich projektach, ale zobaczymy jeszcze jak wiele będę w stanie z tym zrobić w czasie jednego lata. Chciałbym załadować jak najwięcej zdygitalizowanych już materiałów na Wikimedia Commons, ale pomijając nawet bariery techniczne z jakimi Commons borykają się w kwestii masowego ładowania plików, barierą jest również sytuacja z plikami skanów, jaka panuje w samych Archiwach. Często są one ponazywane w sposób mylący, trudne do odnalezienia lub niekompletne. Zacząłem od załadowania ważnej części fotografii Ansela Adamsa, ale okazuje się, że na razie zerwałem z drzewa tylko najniżej rosnący owoc.

Jakie wyzwania spodziewasz się napotkać w swojej pracy?

Prawdziwe wyzwania dotyczą organizacji, zarówno dokumentów, o czym już mówiłem, jak i ludzi. Jednym z wyzwań jest to, że musimy skłonić wikipedystów do zaangażowania się w projekt w bardzo poważny sposób. To jest dla nas jako dla projektu niesamowita szansa, ale wymaga wyjątkowego wysiłku społeczności, abyśmy mogli w pełni z niej skorzystać. Potrzebujemy ochotników do oznaczania artykułów, do kategoryzowania multimediów, do pomocy przy szablonach i technikaliach, do pisania artykułów na powiązane tematy, do przepisywania i sprawdzania tekstów, do ilustrowania artykułów, do cyfrowej obróbki starych zdjęć (restauracji), i tak dalej. Ja mogę służyć jako łącznik między Archiwami Narodowymi a Wikimediami, ale to zdecydowanie nie wystarczy, aby ten projekt współpracy odniósł sukces. Obecnie tworzę na Wiki strony w przestrzeni wikiprojektu, mające stanowić zachęcającą i pomocną infrastrukturę, która posłuży jako podstawa dla tego wysiłku. Nie rozwijają się one jednak w sposób organiczny, jak większość projektów Wikimediów. Z pomocą różnych specjalistów od szablonów i kodu stworzyłem je w ciągu ostatnich kilku tygodni, ale potrzebujemy uczestników, którzy przyłączą się i uznają te narzędzia za własne. Dopiero wtedy to wszystko naprawdę ruszy.

Archiwa Narodowe nie dlatego są zainteresowane współpracą z Wikipedią, aby pracować wyłącznie na rzecz społeczności tego projektu, lecz aby uczynić Wikipedię platformą umożliwiającą szerokiemu spektrum osób aktywny udział w zachowaniu i interpretacji ich własnego dziedzictwa kulturowego.

W styczniu The New York Times napisał, że mniej niż 15% edytorów Wikipedii to kobiety. W artykule podniesione zostały obawy, że ta dysproporcja płci odbija się na doborze tematów, jakie są opisywane w Wikipedii. W jaki sposób ten problem wiąże się z Twoimi własnymi wysiłkami na rzecz organizowania społeczności i co zamierzasz w tej sprawie zrobić?

Jest to zagadnienie bardzo bliskie mojemu sercu. Na marginesie dodam, iż byłem, i wrócę do tego w przyszłości, ambasadorem Wikipedii na kampusie uczelni tylko dla kobiet, i było to wspaniałe doświadczenie. Problem nie ogranicza się tylko do nierównowagi płci, chodzi o stworzenie społeczności oddającej różnorodność środowisk, punktów widzenia i osobowości. Ci spośród nas, którzy tak jak ja zajmują się humanistyką, również czasami mogą czuć się w Wikipedii mniejszością, co jest zresztą do przewidzenia w kulturze zdominowanej przez mężczyzn. Jest wiele do poprawienia, jeśli chodzi o artykuły Wikipedii na temat historii kobiet, podobnie jak historii mniejszości oraz ludów spoza świata zachodniego. Archiwa Narodowe mają niesamowite materiały dotyczące tych tematów. Jedną z rzeczy, które chciałbym osiągnąć w Archiwach Narodowych, jest wpłynięcie na ich istniejącą grupę wolontariuszy i ukierunkowanie jej na działania związane z obecnością Archiwów w projektach Wikimediów. Archiwa Narodowe są instytucją ogólnokrajową, posiadającą różne jednostki w całym kraju, w tym biblioteki prezydenckie, co stwarza szerokie pole do działania dla rozmaitych lokalnych społeczności wolontariuszy. Instytucje takie jak Archiwa dysponują wolontariuszami chcącymi pomóc w bliskich im sprawach, ale nie są to osoby, które w innym wypadku zaangażowałyby się w Wikipedię. Prawdopodobnie struktura demograficzna tych grup jest zupełnie inna niż Wikipedii. Mogę zapewnić, że społeczność skupiona wokół archiwów i bibliotek w żadnym razie nie jest zdominowana przez mężczyzn. Archiwa Narodowe nie dlatego są zainteresowane współpracą z Wikipedią, aby pracować wyłącznie na rzecz społeczności tego projektu, lecz aby uczynić Wikipedię platformą umożliwiającą szerokiemu spektrum osób aktywny udział w zachowaniu i interpretacji ich własnego dziedzictwa kulturowego. Te plany wiążą się także ze zorganizowaniem stosownej grupy wikipedystów witających i uczących takich nowych edytorów.

Co sprawiło, że wybrałeś właśnie ten staż spośród wszystkich innych możliwości podjęcia pracy, jakie przed Tobą stały?

Jestem wieloletnim, obsesyjnym wikipedystą i zarazem pasjonatem historii, który kształci się, aby zostać archiwistą. Każdy aspekt tej szansy wydał się atrakcyjny natychmiast, gdy tylko się o niej dowiedziałem.

Źródła

Ten wywiad został przeprowadzony przez reportera Wikinews.

Zobacz też

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego objęło patronatem projekt Wiki Lubi Zabytki