2013-02-19: Sytuacja w Kościele rzymskokatolickim po rezygnacji Benedykta XVI - analiza procedur i przepisów dotyczących okresu sede vacante

czwartek, 28 lutego 2013

11 lutego podczas konsystorza Benedykt XVI zwracając się w krótkim przemówieniu do zgromadzonych kardynałów ogłosił zamiar abdykacji. Papież zapowiedział, iż 28 lutego o godzinie 20 rozpocznie się wakat na stolicy apostolskiej. Procedury obowiązujące w czasie sede vacante są dość dokładnie opisane właściwymi dokumentami, w szczególności w konstytucji apostolskiej Universi Dominici Gregis.

Papież po wyborze przez konklawe na głowę kościoła katolickiego pozostaje w pełnej wolności rezygnacji z pełnionej funkcji. Może on w dowolnym momencie zrzec się swojego urzędu, ale zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego, aby takie zrzeczenie było ważne, konieczne jest, aby nie było żadnych wątpliwości, że robi to dobrowolnie oraz powinien o tym fakcie jasno i klarownie poinformować.

Tradycja i przepisy postępowania podczas wakatu na Stolicy Apostolskiej kształtowały i zmieniały się przez lata, ostatnio tę sprawę w jasny sposób uregulował Jan Paweł II ogłaszając w roku 1996 "Konstytucję Apostolską Universi Dominici Gregis o wakacie Stolicy Apostolskiej i wyborze biskupa rzymskiego".

Urzędy i kongregacje w okresie sede vacante

Herb Stolicy Apostolskiej używany podczas sede vacante

W momencie rozpoczęcia się sede vacante większość osób pełniących w Watykanie znaczące stanowiska w tym Kierownicy Dykasterii Kurii Rzymskiej, Sekretarz Stanu, kardynałowie prefekci, arcybiskupi przewodniczący, jak również członkowie dykasterii rzymskich, przestają wypełniać swe urzędy. Wyjątkiem od tej reguły są stanowiska Kamerlinga, Penitencjarza Większego, Kardynał Wikariusz Generalny, Kardynał Archidiakon Bazyliki Watykańskiej, Wikariusz Generalny Państwa Watykańskiego. Wszyscy oni dalej zachowują swoje urzędy zdając w razie potrzeby sprawozdanie ze swoich czynności przed Kolegium Kardynałów.

Kardynał kamerling

Po otrzymaniu informacji o zaistnieniu wakatu na Stolicy Piotrowej Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego w obecności Mistrza Papieskich Ceremonii Liturgicznych, prałatów oraz Sekretarza i Kanclerza Kamery Apostolskiej ogłasza oficjalnie rozpoczęcie sede vacante. O zaistnieniu wakatu kamerling powinien także poinformować Wikariusza Generalnego Rzymu, który tę informacje musi przekazać tę informację mieszkańcom Rzymu. Także do kardynała kamerlinga zabezpieczyć poprzez położenie pieczęci na pracownie i pokój papieża.

Na czas wakatu kamerling staje się odpowiedzialny za dobra i prawa Watykanu oraz o ich administrację. Obejmuje on zarządzanie i odpowiedzialność nad Pałacem Apostolskim na Watykanie oraz Pałacem na Lateranie i w Castel Gandolfo.

Dziekan Kolegium Kardynałów

Dziekan Kolegium Kardynałów natychmiast po otrzymaniu informacji o rozpoczęciu wakatu, ma obowiązek powiadomić o tym wszystkich kardynałów, zwołując ich na Kongregacje Kolegium. Powinien też poinformować o tym fakcie Korpus Dyplomatyczny akredytowany przy Stolicy Apostolskiej i najwyższe władze odpowiednich państw.

Kongregacja Partykularna

Kardynał kamerling wykonuje swoje czynności przy pomocy trzech kardynałów asystentów. Kamerling wraz z trzema asystentami stanowią kongregację partykularną. Kardynałowie asystenci wchodzący w skład kongregacji wybierani są w drodze losowania wśród kardynałów elektorów przebywających w momencie losowania w Rzymie. Asystenci losowani są po jednym przedstawicielu z każdego stopnia kardynalskiego. Kadencja asystentów wynosi 3 dni, po tym czasie ponawia się losowanie. Asystenci losowani są także po rozpoczęciu konklawe aż do wyboru nowego papieża.

Kongregacje partykularne mają uprawnienia, aby podejmować decyzję w sprawach o mniejszym znaczeniu, lub o tych, które pojawiają się nagle i decyzja musi być szybko podjęta. Jeśli pojawiają się ważniejsze sprawy, wymagające dokładnego przeanalizowania, powinny one zostać przedłożone pod obrady Kongregacji Ogólnej.

Kongregacja ogólna – Kongregacja Kolegium Kardynałów

Kongregacja ogólna to zgromadzenie wszystkich kardynałów, którzy nie mają poważnej przeszkody. Kardynałowie powinni udać się do Rzymu możliwie szybko od momentu, kiedy otrzymali wiadomość od rozpoczęciu wakatu. Kardynałowie, którzy nie posiadają prawa wyboru papieża, mogą jeśli zechcą powstrzymać się od udziału w kongregacjach ogólnych. Spotkaniom kongregacji ogólnej przewodniczy dziekan Kolegium Kardynalskiego. W razie gdyby dziekan był nieobecny, lub gdyby nie miał już prawa głosu w konklawe, obowiązek prowadzenia obrad przejmuje wicedziekan kolegium, gdyby on także nie mógł pełnić swojej funkcji. Obradom przewodniczy najstarszy z obecnych kardynałów elektorów.

Spotkania kongregacji ogólnej odbywają się każdego dnia począwszy od pierwszego dnia, kiedy tę kongregację zwołuje kardynał kamerling wraz z pierwszymi trzema asystentami. W ważnych sprawach głosowania w Kolegium Kardynałów powinny odbywać się w formie tajnej. W głosowaniach stosuje się większość zwyczajną.

Na początku pierwszej kongregacji wszyscy obecni kardynałowie powinni złożyć przysięgę. Na początku przewodniczący obrad odczytuje tekst ślubowania:

My, Kardynałowie Świętego Kościoła Rzymskiego, stopnia biskupiego, prezbiterskiego i diakońskiego, przyrzekamy, zobowiązujemy się i przysięgamy, wszyscy i każdy z osobna, ściśle i wiernie zachować wszystkie normy, zawarte w Konstytucji apostolskiej „Universi Dominici gregis Papieża Jana Pawła II”, i skrupulatnie dochować tajemnicy o tym wszystkim, co w jakikolwiek sposób miałoby związek z wyborem Biskupa Rzymskiego lub co ze swej natury, w czasie wakatu Stolicy Apostolskiej, wymagałoby takiej tajemnicy.

A następnie każdy kardynał osobno potwierdza to przyrzeczenie słowami wypowiadanymi z ręką leżącą na księdze Ewangelii:

I ja, N. Kardynał N., przyrzekam, zobowiązuję się i przysięgam. Tak mi dopomóż, Panie Boże i te Święte Ewangelie, których ręką moją dotykam.

Ślubowanie w tej formie musi być powtarzane wobec wszystkich kardynałów, którzy dojeżdżają do Rzymu w kolejnych dniach.

Podczas pierwszego posiedzenia Kolegium Kardynalskiego należy ustalić najważniejsze sprawy dotyczące postępowania w kolejnych dniach wakatu oraz przygotowań do konklawe.

W szczególności kongregacja ogólna powinna powierzyć kardynałowi kamerlingowi i kardynałom pełniącym dotąd funkcję Sekretarza Stanu i Przewodniczącego Papieskiej Komisji ds. Państwa Watykańskiego przygotowanie pomieszczeń w Domus Sanctae Marthae, w których na czas konklawe będą mieszkać uczestnicy Konklawe, oraz właściwe przygotowanie Kaplicy Sykstyńskiej do rozpoczęcia wyboru papieża. Po zasięgnięciu opinii kamerlinga kongregacja ustala dzień i godzinę rozpoczęcia konklawe. W dniu, w którym kamerling potwierdzi przygotowanie pomieszczeń dla elektorów, pokoje powinny być przydzielone przez kongregacje elektorom poprzez losowanie.

Kongregacja Ogólna powinna zatroszczyć się także o anulowaniue Pierścienia Rybaka i ołowianej pieczęci służącej do opatrywania Listów Apostolskich.

Także do kongregacji ogólnej należy ustalenie na wniosek Administracji Stolicy Apostolskiej lub Gubernatoratu Państwa Watykańskiego ustalenie budżetu Stolicy Apostolskiej w okresie od rozpoczęcia wakatu aż do wyboru następcy.

W czasie Sede vacante Kolegium Kardynałów przejmuje wszelką władzę cywilną papieża. Jednak wszystkie dekrety, jakie zostaną przez kolegium opublikowane, zachowują ważność w przyszłości wyłącznie jeśli zostaną kontrasygnowane przez nowego papieża.

Źródła

• Jan Paweł II – KONSTYTUCJA APOSTOLSKA UNIVERSI DOMINICI GREGIS – Opoka.org.pl, 22 lutego 1996