2011-04-05: Społeczność związana z wolną kulturą stawia sobie coraz śmielsze cele – wywiad z Tomaszem Kozłowskim, koordynatorem konkursu "Wiki Lubi Zabytki"

wtorek, 5 kwietnia 2011

Dwa tygodnie temu w polskojęzycznej Wikipedii uruchomiony został projekt Wiki Lubi Zabytki, będący częścią szerszej akcji wikipedystów w Europie pod nazwą Wiki Loves Monuments. Reporterzy Wikinews przeprowadzili wywiad z koordynatorem tego projektu, Tomaszem Kozłowskim, znanym w środowisku Wikimediów jako odder. Tomasz Kozłowski jest studentem II roku politologii na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM). Jest członkiem Stowarzyszenia Wikimedia Polska oraz członkiem polskiego zespołu tłumaczy GNU http://gnu.org.pl/text/napolski.html. Do społeczności projektów Wikimedia należy od kilku lat, w tym także do zespołu reporterów i redaktorów Wikinews. Wywiad przeprowadzony został drogą e-mailową w dniu 5 kwietnia 2011.

Zobacz też: W polskojęzycznej Wikipedii ruszył projekt Wiki Lubi Zabytki

Wikinews: Wikimedia Commons niebawem będzie posiadało 10 milionów plików. Czy jest konieczne jakieś specjalne przyspieszenie ładowania większej liczby zdjęć? Fotografie zabytków pewnie i tak byłyby wykonane przez wolontariuszy.

Tomasz Kozłowski: Nigdy nie myślałem o projekcie "Wiki Lubi Zabytki" w ten sposób, podobnie jak wcześniej nie myślałem tak o żadnym z projektów mających na celu umieszczenie w Wikimedia Commons masowych zbiorów pochodzących z instytucji publicznych (Bundesarchiv, Tropenmuseum, DirectMedia czy Geographicus).

Celem projektów Wikimedia jest udostępnienie całości ludzkiej wiedzy dla każdej osoby - w tym także materiałów graficznych i zdjęć. Kwestia czasu nie gra tutaj zbyt wielkiej roli; właściwie można przyjąć nawet, że wcześniejsze zgromadzenie danych materiałów może pozwolić na ich szersze wykorzystanie przez zainteresowane osoby.

W Holandii udało się zorganizować ok. 250 osób do wykonywania zdjęć w ramach podobnej akcji. W jaki sposób chcecie pozyskać wolontariuszy? Na ile szacujesz liczbę użytkowników internetu, którzy mogliby włączyć się w akcję w Polsce?

Chcemy (...), jeśli to będzie możliwe, zorganizować w czasie trwania konkursu otwarte imprezy fotograficzne w kilku miastach w Polsce, być może przy współudziale samorządów lokalnych.

Oczywiście najbardziej liczymy na zwykłych czytelników Wikipedii i jej projektów siostrzanych, gdyż to oni swoim zaangażowaniem i liczebnością mogą zadecydować o prawdziwym sukcesie akcji.

Z doświadczeń naszych holenderskich kolegów wynika, że wystarczającą motywacją do wzięcia udziału w akcji w wielu przypadkach było to, że dana fotografia mogła pojawić się w artykule na Wikipedii. Chcemy sięgnąć nieco dalej i naszą akcję zorganizować w formie konkursu, w którym za aktywność w kilku kategoriach (najlepsze zdjęcia, największa liczba zdjęć niesfotografowanych dotąd zabytków i inne) będzie można otrzymać ciekawe nagrody, finansowane przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska i być może któregoś z partnerów.

Przez cały czas trwania akcji chcemy informować o jej istnieniu za pomocą bannera, który będzie wyświetlać się nad każdą stroną w Wikipedii, wzorem innych organizowanych dotąd inicjatyw. Klikając na taki banner czytelnik będzie mógł zapoznać się z podstawowymi celami akcji, a także w łatwy sposób dotrzeć do zabytków znajdujących się w jego okolicy i wybrać te, które chciałby sfotografować.

Liczymy także na aktywnych edytorów Wikipedii, spośród których niewielka grupa już zapowiedziała swój udział w naszej akcji. Chcemy też skorzystać z doświadczeń Wikiekspedycji organizowanych przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska od 2009 roku i, jeśli to będzie możliwe, zorganizować w czasie trwania konkursu otwarte imprezy fotograficzne w kilku miastach w Polsce, być może przy współudziale samorządów lokalnych.

Skontaktowaliście się już z kilkoma organizacjami, które zostały wytypowane jako partnerzy. Czy macie już jakieś informacje zwrotne - ile z nich zadeklarowało współpracę? Wiem, że przygotowane na współprace są Stowarzyszenie Projekt: Polska coraz zakładane Stowarzyszenie OpenStreetMap Polska.

Trudno mówić o "typowaniu" przyszłych partnerów - skontaktowaliśmy się ze wszystkimi aktywnymi i znanymi ze swojej działalności organizacjami pozarządowymi związanymi z ochroną zabytków w Polsce. Bezpośredni kontakt nawiązali z nami przedstawiciele dwóch wymienionych wyżej organizacji, czyli Stowarzyszenia Projekt: Polska oraz będącego jeszcze w fazie rejestracji Stowarzyszenia OpenStreetMap Polska, którzy byli obecni podczas Konferencji Wikimedia Polska 2011 we Wrocławiu, gdzie zapadła, nieoficjalna jeszcze wtedy, decyzja o chęci przyłączenia się Stowarzyszenia Wikimedia Polska do inicjatywy Wiki Loves Monuments. Pozostajemy w stałym kontakcie z tymi dwoma organizacjami; wiem, że kwestią współpracy Stowarzyszenia Projekt: Polska zajmuje się już Zarząd tego stowarzyszenia, a w najbliższym czasie powinniśmy uzyskać ostateczną decyzję co do ich ewentualnego partnerstwa w projekcie. Stowarzyszenie OSM Polska i polska społeczność OSM na naszą propozycję zareagowali bardzo entuzjastycznie, więc można powiedzieć, że to właśnie współpraca z ich strony jest najbardziej prawdopodobna.

W Holandii udało się w akcji wykonać 12 500 zdjęć. Ile polskich zabytków, z listy na której znajduje się ok. 64 000 obiektów, mogłoby być sfotografowanych w tym roku?

Celem przewodnim projektu jest sfotografowanie wszystkich zabytków, ale oczywiście zdajemy sobie sprawę, że jest to bardzo wysoko postawiona poprzeczka. Trudno jest mi stwierdzić jednoznacznie, jaka liczba fotografii byłaby zadowalająca, ponieważ zależy to przede wszystkim od stopnia partycypacji głównie czytelników Wikipedii. Wiemy na pewno, że nasz projekt ze względu na swój szeroki zakres (który, co ciekawe, ciągle się powiększa, np. na artykuły dotyczące zabytków w Wikipedii) nie zakończy się w tym roku, ale jednocześnie trudno jest określić, jak długo może potrwać - może być to nawet 5 edycji.

Nie chciałbym podawać żadnych konkretnych liczb, ale jeśli już muszę, to wydaje się, że liczba zdjęć na poziomie osiągniętym w Holandii byłaby satysfakcjonująca; oznaczałoby to przecież, że każdego dnia trwania konkursu uzyskiwalibyśmy ponad 400 zdjęć.

Czy aby włączyć się w akcję trzeba dysponować jakimś specjalnym sprzętem fotograficznym?

Jedynym wymaganiem technicznym, co do którego panuje dość powszechna zgoda, jest posiadanie aparatu cyfrowego. Z pewnością najlepszą jakość fotografii można osiągnąć przy użyciu profesjonalnych lub półprofesjonalnych lustrzanek cyfrowych, ale nawet zwykła "cyfrówka" może spełnić wymagania projektu. Naszym celem nie jest robienie zdjęć o najwyższych walorach artystycznych, lecz najwyższych walorach, nazwijmy to, encyklopedycznych; chcielibyśmy uzyskać jak największą liczbę fotografii, które w najlepszy i najpełniejszy możliwy sposób przedstawiałyby aktualny stan danego zabytku. Na stronach przeznaczonych dla uczestników projektu pojawią się krótkie porady dotyczące sposobu wykonywania zdjęć, m.in. o jakiej porze dnia najlepiej fotografować zabytki, jak nie należy wykonywać zdjęć itd.

Wiki Lubi Zabytki będzie jednak przede wszystkim konkursem otwartym, w związku z pewnością nie będziemy odrzucać żadnych zdjęć, a każda fotografia uzyskana w jego ramach będzie bardzo mile widziana i umieszczona w Wikimedia Commons, oczywiście po spełnieniu wymogu udostępnienia na zasadach jednej z wolnych licencji.

Wiele z zabytków nie posiada jeszcze haseł w Wikipedii. Czy projektowi towarzyszyć będą akcje mające na celu opisywanie fotografowanych zabytków.

Celem inicjatywy Wiki Loves Monuments, a wraz z tym projektu Wiki Lubi Zabytki jako jego polskiej części, jest sfotografowanie wszystkich obiektów posiadających status zabytku nieruchomego znajdujących się w danym państwie. Jest to nasz główny cel, na którym będziemy koncentrować zdecydowaną większość podejmowanych działań. Wszystkie inne inicjatywy, w tym także pisanie nowych artykułów w Wikipedii, będą działaniami pomocniczymi i pobocznymi, które jednak także będziemy mogli wziąć pod swoje skrzydła. Już w tym momencie na polskojęzycznej Wikipedii pojawiają się głosy, aby w ramach projektu objąć artykuły o zabytkach swoistą opieką projektu; myślę, że w najbliższym czasie ta kwestia powinna zostać rozwiązana.

W dniach 12-15 maja w Berlinie odbędzie się burza mózgów poświęcona inicjatywie Wiki Loves Monuments podczas Hackatonu, na który także się wybierasz. Czego się po niej spodziewasz i czy sam masz jakieś pomysły, kŧórymi chciałbyś się podzielić z innymi uczestnikami.

W spotkaniu Wiki Loves Monuments będą brali udział reprezentanci zainteresowanych udziałem w inicjatywie europejskich chapterów (organizacji partnerskich) Fundacji Wikimedia, w związku z czym przede wszystkim liczę na koordynację działań na poziomie europejskim, np. jeśli chodzi o pomysły na uzyskanie partnerstwa ze strony instytucji Unii Europejskiej czy Rady Europy bądź wybranych pozarządowych organizacji ogólnoeuropejskich zajmujących się ochroną zabytków.

Tego typu burze mózgów, co wiemy z kilkuletnich doświadczeń z podobnych spotkań, w których brali udział przedstawiciele Stowarzyszenia Wikimedia Polska, polegają w dużej mierze na wymianie spostrzeżeń z dotychczas podjętych działań, np. w kwestii kontaktów z instytucjami państwowymi czy innymi rganizacjami pozarządowymi. Myślę, że każdy z chapterów w maju, czyli prawie 3 miesiące od rozpoczęcia pierwszych przygotowań, będzie dysponował różnorodnymi oświadczeniami, które mogą przydać się w działaniach innych partnerów.

Nasze spotkanie będzie odbywać się podczas Hackathonu, czyli spotkania deweloperów MediaWiki, liczę więc na pogłębienie współpracy z grupą programistów np. przy tworzeniu uproszczonego formularza wysyłki plików na Wikimedia Commons czy zorganizowania narzędzi ułatwiających uzyskiwanie współrzędnych geograficznych zabytków.

Jako przedstawiciel polskich projektów Wikimedia chciałbym w szczególności podzielić się doświadczeniami stricte organizacyjnymi. Spotkanie odbędzie się w dniach 12-15 maja, czyli w czasie, kiedy zgodnie z terminarzem projektu powinniśmy już doprowadzić do współpracy z większością zainteresowanych organizacji, myślę więc, że będziemy mogli podzielić się przede wszystkim tymi spostrzeżeniami, a także wnioskami wynikającymi z bezpośredniej pracy nad nanoszeniem zabytków na mapy, która rozpocznie się ok. 18 kwietnia. Wyjazd na Hackathon traktuję też jako możliwość czerpania z doświadczeń innych, co w miarę możliwości chciałbym wykorzystać w organizacji polskiej części Wiki Loves Monuments.

Na stronie projektu w polskiej Wikipedii jako jeden z celów wpisałeś zdobycie patronatu honorowego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kilka lat temu z tego ministerstwa Stowarzyszenie Wikimedia Polska uzyskało odpowiedź, uprawomocniającą regulaminy muzeów zabraniające digitalizacji zbiorów przez wolontariuszy. Czy nie obawiasz się tego, że taki patronat stanie się kiełbasą wyborczą, którą politycy będą się chwalić na zewnątrz bez zmiany perspektywy patrzenia na kwestię otwartości instytucji kultury?

Nawiązując do pierwszej części pytania sądzę, że publiczne udostępnienie zasobów przez muzea, także w Internecie, powoli staje się koniecznością, od której nie da się uciec, podobnie jak współpraca z organizacjami pozarządowymi czy nawet firmami prywatnymi. W polskim środowisku muzealniczym potrzebna jest zmiana spojrzenia, jego odświeżenie i dostosowanie do realiów rzeczywistości; czasami wydaje się bowiem, że muzea wręcz nie chcą, aby z ich zasobami zapoznała się jak najszersza publiczność; aczkolwiek należy uczciwie przyznać, że istnieją bardzo dobre przykłady przeciwnego podejścia, np. wspomniane już Muzeum w Bielsku-Białej - Zamek książąt Sułkowskich czy też Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, które podjęły się współpracy ze Stowarzyszeniem Wikimedia Polska.

Jeśli chodzi o drugą część pytania, to uzyskanie patronatu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dla konkursu "Wiki Lubi Zabytki" będzie tylko skromnym elementem długotrwałego procesu zmiany nastawienia wobec środowiska wolnej kultury. Sądzę, że właśnie ze względu na długotrwałość tego procesu będzie bardzo trudno przypisać konkretnej partii politycznej jakiekolwiek zasługi i przez to wykorzystać ten patronat do celów politycznych.

Jednym z widocznych efektów na pewno będzie opracowanie map z listą naniesionych na nie zabytków, m.in. w projekcie OpenStreetMap. To jedna z nielicznych akcji, gdy dwa projekty związane z ideą wolnego oprogramowania i wolnej kultury będą mogły ze sobą współpracować. Myślisz, że w przyszłości taka współpraca "międzyprojektowa" będzie pojawiać się częściej? Obecnie nierzadko da się zauważyć typowe dla firm podejście zakładające, że projekty "podbierają" sobie użytkowników.

Naszym celem nie jest robienie zdjęć o najwyższych walorach artystycznych, lecz najwyższych walorach, nazwijmy to, encyklopedycznych; chcielibyśmy uzyskać jak największą liczbę fotografii, które w najlepszy i najpełniejszy możliwy sposób przedstawiałyby aktualny stan danego zabytku.

Przedstawiciel OpenStreetMap Polska informując polską społeczność o uruchomieniu naszego projektu zaznaczył, że warto byłoby wziąć w nim aktywny udział ze względu na to, że jego cele pokrywają się z celami OSM; polska społeczność OSM miała bowiem w zamierzeniu organizację podobnego projektu. Sądzę, że w takiej właśnie wspólnocie celów należałoby upatrywać możliwości współpracy różnorodnych projektów związanych z ideą wolnej kultury czy szerzej wolnego oprogramowania; większa liczba uczestników takiego wspólnego projektu może doprowadzić do przyspieszenia i lepszej organizacji prac, zgodnie z tzw. podejściem bazarowym (prawo Linusa). Z biegiem czasu społeczność związana z wolną kulturą, także w Polsce, rozszerza się i zaczyna stawiać sobie coraz śmielsze cele; widać to np. po wciąż rosnącej liczby plików udostępnionych na wolnych licencjach np. na Flickrze czy w Internecie w ogóle albo rosnącej popularności takich serwisów jak Jamendo.

Jeśli więc taki trend będzie kontynuowany, sądzę, że możliwość współpracy społeczności związanych z różnymi projektami będzie rosła. Liczebność naszej społeczności nie jest już takim problemem jak kiedyś i myślę, że nie może być mowy o "podbieraniu" sobie użytkowników - tym bardziej, że zawartość jednego projektu może być z powodzeniem wykorzystywana przez inny, o czym świadczyć może np. utworzenie takich projektów jak Wolne Podręczniki czy Wolne Lektury, które korzystają z zawartości siostrzanego projektu Wikipedii, czyli Wikiźródeł.

Ile czasu może zająć kompletowanie materiałów zdjęciowych, potem ich obróbka i umieszczenie w repozytorium Wiki Commons?

Odpowiedź na pytanie zależy od kwestii, którą będziemy rozpatrywać. Jeśli chodzi o działania ze strony uczestników konkursu, to czas potrzebny na obróbkę zdjęć zależeć będzie od jakości fotografii, jakości sprzętu, warunków, w jakich zdjęcie było wykonane itp. Z moich doświadczeń wynika, że prosta obróbka zdjęć, np. kadrowanie, poprawa kontrastu czy ostrości przy użyciu odpowiedniego oprogramowania zajmuje dosłownie kilka minut - część pracy można przecież zautomatyzować.

Jeśli chodzi o działania ze strony projektu, to nie będziemy uzyskiwanych zdjęć poddawać żadnej obróbce. Za wszystkie zmiany będą odpowiedzialni ich autorzy, czyli w głównej mierze użytkownicy Wikimedia Commons, którzy będą chcieli daną fotografię ulepszyć. Zdjęcia będą umieszczane w Wikimedia Commons na bieżąco za pomocą przygotowanego na ten cel uproszczonego formularza lub też przesyłane przy użyciu bota z wybranego innego serwisu, w którym można udostępniać fotografie (wiele wskazuje na to, że tym serwisem będzie Flickr).

Jeśli akcja powiedzie się, to czy będzie można ją przenieść na grunt zbierania zdjęć dotyczących haseł innego rodzaju?

Teoretycznie tak, nic nie stoi temu na przeszkodzie. Praktyka może okazać się jednak zupełnie inna, nie wiemy bowiem, czy znajdą się chętni na podjęcie się podobnego wyzwania. Dotychczasowe działania koordynowane i wspierane przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska wskazują, że liczba dziedzin, w których takie akcje są organizowane, rośnie; zaczynaliśmy przecież od fotografowania koncertów grup muzycznych podczas festiwalu Metalmania, poprzez fotografowanie zasobów Muzeum w Bielsku-Białej - Zamku książąt Sułkowskich, a teraz będziemy fotografować zabytki. Możliwości jest naprawdę wiele, "suma ludzkiej wiedzy" nie została jeszcze osiągnięta.

W ramach projektu chcemy na jego zakończenie podzielić się wszystkimi uzyskanymi spostrzeżeniami i doświadczeniami. Wyciągnięcie wniosków z naszej działalności, w tym w szczególności wskazanie popełnionych błędów na pewno przyczyni się do lepszej organizacji kolejnej edycji konkursu - jeśli wikipedyści zainteresowani organizacją podobnych działań w innej dziedzinie będą chcieli skorzystać z naszych doświadczeń, będzie nam bardzo miło.

Dziękuję za rozmowę.

Ja również dziękuję za rozmowę i oczywiście zachęcam do przyłączenia się do projektu Wiki Lubi Zabytki i wzięcia aktywnego udziału w konkursie!

Ten wywiad został przeprowadzony przez reportera Wikinews. Rozmowa odbyła się 2011-04-05.